Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bursa Uludağ Üniversitesi, SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 1992
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Nergül Güler
Danışman: AHMET ÖZTÜRK
Özet:Günümüzde ekonominin her alanxnda olduğu gibi; işletmelerde karşılaşılan sorunların çözümünde modern yöntemler kullanılmakta dır. Böylelikle rasyonel,rantabl öngörülerde bulünulabilmekte ve sorunlara doğru, yerinde çözümler getirilebilmektedir. Rekabet koşullarının, çok etkili reklam kampanyalarıyla firmaların pazar paylarını artırıp-azaltmada belirleyici rol oynadığı bugünlerde anlaşılmıştır ki; firmanın bu günü ve geleceği için modern yöntemler kullanmak seçimlik değildir. İsletmenin pazar paylarının paylaşımı ile ilgili karşılaştıkları problemlere yada isletmelerin o anda pazar paylarmdaki yerleri ve gelecekteki yerlerinin ne olabileceği sorularına yanıt verebilmek, çözüm geliştirebilmek için kullanılabilecek yöntemlerden biri de Markov Zinciri Yöntemidir. Doğal olarak yöneticilerin de isletmelerinin sorunlarının çözümünde doğru ve yerinde karar verebilmesi için ileriye dönük tahmin cetvellerinden yararlanmaları gerekmektedir. îste bu aşamada Markov Zinciri Yöntemi 'nin belirli konularda diğer bazı yöntemlere göre ileriye dönük tahmin yapmada ve sorunlara daha pratik, sağlıklı sonuçlar üretmede başarılı olduğunu söyleyebiliriz. Bu yöntemin kullanımındaki yaygınlığın nedenlerinden birisi değişik problemlerin çözümüne olanak verebilmesidir. Diğer bir neden ise bu yöntem aracılığı ile tahmin edilen sonuçların doğruluk derecesinin yüksek olusudur. 1989 yılının ilk üç aylık döneminde Bursa il merkezindeki araç motor yağı piyasasındaki belli başlı firmaların ürünleri tarasında gelecek dönemlerdeki olası talep kaymaları ile pazar paylarındaki değişikliklerin Markov Zinciri Yöntemi kullanılarak tahmin edilmesi çalışmamızın hedef ledigi amaçtır. Ancak, öncelikle Markov Zinciri Yöntemiyle ilgili temel kavramlar tanımlanarak yöntemin çalışma prosedürü anlatılmalıdır. Bu doğrultuda ilk bölümde Markov Zinciri' nin kuramsal yapısı ile ilgili genel bilgiler verilmiştir. Markov Zinciri Yöntemi geçmişte ve su anda gerçekleşmiş olasılıklardan yararlanarak aynı durum veya durumların gelecekteki olasılıklarını belirlemektedir. Ortaya konan problemin çözümündeki herbir sonuca "durum" adı verilmektedir. Yöntemin temeli Başlangıç Olasılıkları Vektörü ile Geçiş Olasılıkları Matrisinden yola çıkılarak geleceğe yönelik tahminlerin oluşturulmasıdır. Olayın başladığı andaki durumların herbirinde bulunma olasılıklarını veren vektöre Başlangıç Olasılıkları Vektörü denmektedir. Geçiş Olasılıkları Matrisi ise herbir durumdan diğer durumlara geçiş olasılıklarının toplandığı kare stokastik matristir. Dolayısı ile bu matris olayın durumları arasındaki hareket süreci ile ilgili tüm bilgileri içermektedir. Baslangiç Olasılıkları Vektörünün, Geçiş Olasılıkları Matrisi ile çarpımı sonunda oluşan vektör bir sonraki dönem için tahmin edilen durumlar arasındaki olasılık dağılımını verecektir. Elde edilen vektörün tekrar Geçiş Olasılıkları Matrisi ile çarpımı sonucunda yeni elde edilen vektör iki dönem sonrası için tahmin edilen durumlar arası geçiş olasılıkları dağılımını lvermektedir. Bu çarpım işlemi tekrarlanarak istenen dönem için durumlar arasındaki olasılık dağılımları tahmin edilebilir. Yinelenen bu işlemde durumlar arasındaki olasılık dağılımları değişmeyebilir. Bu vektör ise bize bu olay için Denge Durumu Olasılık Dağılımını vermektedir. Genel bir özetini verdiğimiz Markov Zinciri Yöntemi ' nin Bursa il Merkezi için araç motor yağı piyasasındaki firmaların gelecekteki pazar paylarının tahmini konusundaki uygulama çalışmasına ikinci bölümde geçilmiştir. Bu amaçla tüketicilerden bilgi almak üzere anket çalışması yapılmış ve toplanan anketler değerlendirilerek Başlangıç Olasılıkları Vektörü ile Geçiş Olasılıkları Matrisi oluşturulmuştur. Kurulan modelin çözümü, tarafımızdan geliştirilmiş olan Markov Zinciri Yöntemi 'nin bilgisayar programları yardımıyla ilk 10 dönem ve denge durumu için durumlar arasındaki olasılık dağılımlar^ elde edilmiştir. Araç motor yağı piyasasında British Petrol, Mobil, Shell, Petrol Ofisi ve Türk Petrol firmalarının ürünlerinin bulunduğu ve i uzun vadede bu firmalardan en fazla Mobil olmak üzere; Mobil Shell ve Petrol Ofisi firmalarının araç motor yağı ürünlerinin pazar paylarının arttığı gözlemlenmiştir. Başlangıçta en yüksek pazar payına sahip BP firmasının pazar payında azalma olmasına karşın yine en yüksek pazar payına sahip olmayı sürdürdüğü; i başlangıçta en az pazar payına sahip Türk Petrol firmasının ürünlerinin pazar payının daha da düşmeye devam ettiği anlaşılmaktadır. "Marköv Zinciri Yöntemi kullanılarak çözüme ulaştırılan modelden elde edilen denge durumu pazar payları dağılımı sonuçları dikkatle değerlendirilmelidir. Çünkü elde edilen bu sonuçlar firmaların yöneticilerinin, firma kazanclarındaki azalmaya yada zararlarmdaki artışa engel olmak amacıyla bazı girişimlerde bulunmaları ve önlemler almaları gerekmektedir. Kaba hatları ile sorulabilecek sorular ve verilebilecek yanıtlar: BP için; a) Bugün de en yüksek pazar payına sahip olma özelliği sürdürülmesine karsın neden başlangıçta daha yüksek olan pazar payında düsüs var? b) Geleceğe dönük pazar paylarının yükseltilmesi ve en yüksek pazar payına sahip olma konumunun sürdürülmesinin yolları araştırılmalıdır. Mobil, Shell ve Petrol Ofisi için: a) Pazar paylar mdaki artış yeterli görülüyor mu? b) Artış yeterli görülüyorsa, pazarlama politikalarında değişiklik yapılmadan rakip firma faaliyetleri izlenmeli gerekirse pazar politikasında değişiklik yapılmalıdır. c) Eğer pazar piyasası payı yetersiz görülmekte ise pazar politikasında bazı değişikliklere gitmelidirler. Türk Petrol için; a) Başlangıçta en az pazar payına sahip firma ürünlerinin payının uzun vadede daha da düşeceği tahmin edilmiştir. Düşüşün nedenleri nelerdir? ab) Bu tahminden su anda uygulanan pazarlama politikasının tamamen değiştirilmesi gerekebileceği sonucuna varılmaktadır. c) Gözlemlerimize göre Türk Petrol firması yöneticilerinin ürünlerinin tanıtımına ağırlık vermeleri gerekmektedir. Uzun dönem için denge vektörü elde edilmeden önce Başlangıç Olasılıkları Vektörü ve Geçiş Olasılıkları Matrisi incelendif inde sonuçla ilgili oluşan beklentilerin büyük bir kısmının Modelin çözümünden sonraki sonuçlarla uyum içinde olduğu görülmüştür. Sonuç olarak; bu durum, yöntem aracılığı ile yapılan tahminlerin güvenilirliğini göstermektedir. Markov Zinciri Yöntemi ile ilgili tarafımızdan geliştirilen bilgisayar programları Clipper '87 ile derlenmiş, paket program haline getirilmiştir. Çalışabilir durumdaki paket program disketlere yüklenmiş ve ekte verilmiştir.