Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Uludağ Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2017
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: GİZEM KAYIKÇI
Danışman: FATMA ESEN
Özet:Bu çalışmada, Bursa ilindeki on iki farklı ev ortamından alınan iç ve dış ortam hava örneklerinde Poli Aromatik Hidrokarbonların (PAH'ların) konsantrasyonları belirlenmiştir. Örnekleme kapı ve camların açık olduğu yaz ve havaların soğumaya başladığı sonbahar dönemini yansıtması bakımından 2014 yılı Temmuz ve Aralık ayları arasında gerçekleştirilmiştir. PAH konsantrasyonları pasif örnekleyiciler kullanılarak toplanmıştır. Yaz dönemi için ortalama Σ8PAH konsantrasyonu oturma odası, mutfak ve dış ortam havasında sırasıyla 20±17, 22±28, 10±6 ng/m3 olarak belirlenmiştir. Sonbahar dönemi için ortalama Σ9PAH konsantrasyonu oturma odası, mutfak ve dış ortamda sırasıyla 27±19, 21±10, 20±11 ng/m3 değerlerini almıştır. Yaz mevsiminde oturma odasından alınan örneklerde en yüksek PAH konsantrasyonu 60,59 ng/m3 değeri ile Yenibağlar mahallesinde yer alan örnekleme noktasında elde edilmiştir. Bu örnekleme noktasında sigara kullanılmaktadır. Sigara içilen örnekleme noktasındaki PAH konsantrasyonları her iki dönemde de diğer örnekleme noktalarına göre daha yüksek çıkmıştır. Yaz mevsiminde ölçülen en düşük PAH konsantrasyonu ise 9,61 ng/m3 ile Karaman mahallesindeki örnekleme noktasına aittir. Sonbahar mevsiminde oturma odasından alınan örneklerde en yüksek PAH konsantrasyonu 59,87 ng/m3 değeri ile Dereköy'de bulunmuştur. Bu örnekleme noktasında havaların soğumaya başlamasıyla soba kullanılması kirletici miktarındaki artışta etkili olmuştur. Sonbahar dönemi en düşük PAH konsantrasyonu ise 6,81 ng/m3 ile Altınşehir mahallesindeki örnekleme noktasında bulunmuştur. Altınşehir mahallesinde bulunan örnekleme noktasındaki evde sonbahar döneminde hava temizleme cihazı kullanılmaya başlanmıştır. Bu dönemden sonra bu örnekleme noktasında PAH konsantrasyon değerlerinde düşüş yaşandığı gözlenmektedir. Yaz dönemi mutfaklardan alınan örneklerde en yüksek PAH konsantrasyonu 106,78 ng/m3 ile Dereköy'deki örnekleme noktasında, en düşük PAH konsantrasyonu 0,31 ng/m3 olarak Karaman mahallesindeki örnekleme noktasında bulunmuştur. Sonbahar dönemi mutfak örneklerindeki en yüksek PAH konsantrasyonu 36,72 ng/m3 ile Dereköy'deki örnekleme noktası iken en düşük PAH konsantrasyonu 17,21 ng/m3 olarak ölçülen Çamlıca mahallesindeki örnekleme noktası olmuştur. Dış ortam örneklerinde, sonbahar dönemi ∑10PAH konsantrasyonu 20,39±11,29 ng/m3 iken yaz dönemi örneklerinde ∑9PAH konsantrasyonu 10,19±6,13 ng/m3olarak hesaplanmıştır. Sonbahar döneminde ısınma amaçlı soba kullanılan bölgeler ile diğer bölgeler karşılaştırıldığında PAH konsantrasyon değerlerinin soba kullanılan evlerde daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Bu durum dış ortam ve iç ortam örneklerinde benzerlik göstermektedir. Toplanan örneklerde elde edilen sonuçlara göre uçuculuk özelliği fazla olan ve moleküler ağırlığı düşük olan PAH türlerine (PHE, ANT, FL ve PY) ait konsantrasyon değerleri daha yüksek bulunmuştur. Her bir örnekleme noktasına ait PAH bileşiklerinin BaP ekivalent (BaPeq) değerleri hesaplanarak kanser risklerinin bulunması hedeflenmiştir. Yaz dönemi kanser risk değerlerinin iç ortam oturma odası, mutfak ve dış ortam örneklerinde 0,11; 0,10 ve 0,06 ng/m3 arasında değiştiği gözlenirken sonbahar döneminde bu değerler 0,11; 0,16 ve 0,13 ng/m3 olarak bulunmuştur. Bu değerler hem uluslararası standart değer olan 10 ng/m3'ün hem de WHO'nun belirlediği (1 ng/m3, WHO 1987) standart değerin altında kalmaktadır. Yaz dönemi oturma odası ve mutfak örneklerinde çocukların kanser potansiyellerinin yetişkinlere göre iki kat daha fazla olduğu hesaplanmıştır. Sonbahar dönemi oturma odası örneklerinde çocuklar için kanser potansiyeli 0,10 iken yetişkinler için bu değer 0,05 olarak bulunmuştur. Sonbahar döneminde çoçukların kanser olma potansiyelleri yetişkinlerden yaklaşık 2,5 kat daha fazla olduğu belirlenmiştir. Bu oran sonbahar dönemi mutfaklarında hesaplanan kanser risk potansiyelleri ile paralellik göstermektedir. Yapılan çalışmada tanı oranlarının belirlenmesi hedeflenmiştir. Hesaplanan tanı oranlarına göre yaz ve sonbahar dönemleri için PAH kirletici kaynağının yanma kökenli olduğu tespit edilmiştir.