Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bursa Uludağ Üniversitesi, SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Hümeyra Ecevit
Danışman: ALEV SİNAR UĞURLU
Özet:Selâhattin Enis [Atabeyoğlu] (1892-1942), edebiyat anlayışı ve dünya görüşüyle kimilerince “Türkiye'nin Zola'sı” olarak anılmıştır. Bastırdığı bir hikâye kitabı ve dördü gazetelerde tefrika hâlinde yayımlanmış sekiz romanı bulunan Selâhattin Enis, ilk eseri Neriman'dan başlayarak tüm romanlarında toplum sorunlarını, başta Batılılaşmanın yanlış anlaşılmasına dayanan ahlâkî bozulmaların bireyleri götürdüğü mutsuzluğu, keskin bir gerçekçilikle göstermekten çekinmemiştir. Sanatçının Meşrutiyet dönemi eseri olmasına rağmen Servet-i Fünûn döneminin izlerini taşıyan ilk romanı Neriman, dar bir şahıs kadrosuna sahiptir. Bu ilk romanı takip eden diğer romanlarında sanatçı giderek şahıs kadrosunu genişletir, her bir romanında vermek istediği daha fazla mesaja mukabil eserlerine daha fazla şahıs dâhil eder. 1910- 1930 tarihleri arasında yazdığı sekiz romana olabildiğince fazla mesaj sığdırma çabası içinde olan sanatçı, son dört romanında şahıs kadrosunu öylesine genişletir ki kimi zaman kahramanın adını karıştırır, kimi zaman bir önceki romanında yer alan kahramanını bir sonraki romanında ufak tefek değişikliklerle yeniden kullanır. Sanatçının şahıs kadrosunun büyük çoğunluğu tiplemelerden ibaret olan romanları; şahısların okura önceden yazar tarafından her yönleri ile tanıtılması, yazarın taraf olması, kahramanlarına karşı beslediği olumlu ve olumsuz hislerini okura açıkça yansıtması gibi yönleri ile Tanzimat dönemi romanlarının izinden gider. Bilhassa tefrika romanlarında okurun ilgisini çekme çabası ile birbirinden renkli tiplemelere yer verirken meddahvari bir tutum sergileyen sanatçıyı natüralist olma çabası, bilhassa yozlaşmış şahısların görünüşü, kokusu, eşyası, yaşadığı mekânı kullanımının tasvirinde ifrada sürükler. Selâhattin Enis’in romanları bu hâlleri ile Tanzimat’tan Cumhuriyet’e her dönemin kimi özelliklerini yansıtan; konak sakinlerinden eski yangın yeri yaşayanlarına, köşklerdeki hanımefendilerden kaldırım kadınlarına kadar rengârenk bir şahıs kadrosu teşkil eder. Anahtar Sözcükler: Selâhattin Enis, roman, şahıslar, Meşrutiyet dönemi, Cumhuriyet dönemi, natüralizm