Bazı yabani ayçiçeği türlerinin (Helianthus spp.) morfolojik özelliklerinin belirlenmesi ve kültürü yapılan türler ile melezleme olanaklarının araştırılması

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bursa Uludağ Üniversitesi, FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2021

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Kübra Tosun Doğan

Danışman: NAZAN DAĞÜSTÜ

Özet:

Bu çalışma Bursa koşullarında farklı yabani ayçiçeği genotiplerinin (Helianthus spp.) morfolojik özelliklerinin belirlenmesi ve tür içi ve türler arası melezlemede kullanım olanaklarının araştırılması amacıyla 2018 yılında Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Uygulama ve Araştırma arazisi, sera ve laboratuvar koşullarında yürütülmüştür. Bitki materyali olarak USDA-Amerika’dan temin edilen 18 adet yabani ayçiçeği genotipi ve Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü' nden temin edilen 3 adet CMS hat kullanılmıştır. Ele alınan bazı morfolojik özellikler ve verim komponentleri (bitki boyu, sap kalınlığı, dal sayısı, dal uzunluğu, yaprak eni, yaprak boyu, tabla çapı, dolu tohum oranı, tabla başına tane verimi ve 1000 tane ağırlığı) bakımından yabani ayçiçeği genotipleri arasında önemli farklılıklar görülmüştür. IBPGR skor sistemi ile değerlendirilen bazı morfolojik özellikler (dallanma durumu, bitkinin genel tüylülük derecesi, steril ve fertil çiçek rengi, çiçek fertilitesi, çiçeklenme ve olgunlaşma üniformitesi, tabla açısı, tabla şekli, dallanma şekli, brakte şekli) bakımından ise genotipler arasında çok büyük farklılıklar görülmemiştir. Dal uzunluğu ile incelenen bütün özellikler, dal sayısı ile tabla başına tane verimi ve 1000 tane ağırlığı dışında ele alınan tüm özelliklerde korelasyon değerleri bakımından önemli bir ilişki belirlenmiştir. Arazi koşullarında F1 elde etmek amacıyla 3 adet CMS hat ile 5 adet yabani ayçiçeği genotipi kullanılmış ve toplamda 15 farklı kombinasyonda melezlemeler yapılmıştır. Tür içi ve türler arası melezlemeler sonucunda dolu tohum oranı değerleri % 0 ile % 94,2 arasında değişmiştir. En yüksek dolu tohum oranı 7751-A x H. argophyllus (34) (%94,2) kombinasyonundan elde edilmiştir. 9661-A x H. maximiliani (45) (%0) kombinasyonundan ise hiç dolu tohum elde edilememiştir.