Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bursa Uludağ Üniversitesi, FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ, FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2025
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: BERKE GÜLEĞEN
Danışman: Yücel Taşdemir
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Özet:
Poliklorlu dibenzo-p-dioksinler (PCDD’ler) ve poliklorlu dibenzofuranlar (PCDF'ler) insan ve çevre sağlığı açısından ciddi bir tehdit oluşturan önemli bir hava kirletici grubudur. Bu çalışmada, Bursa şehrinin üç farklı bölgesinde Haziran 2022 – Haziran 2023 tarihleri arasında PCDD/F ölçümleri yapılmıştır. Bursa şehrinde daha önce PCDD/F ölçüm çalışması yapılmamış olup bu çalışmada bildiren sonuçlar ile şehir havasındaki PCDD/F kirliliğinin ilk kez araştırılması amaçlanmıştır. Üç bölge için ölçülen ortalama toplam (gaz+partikül) konsantrasyon değerlerinin 522,47±155,61 fg/m3, 410,07±179,83 fg/m3 ve 243,67±49,72 fg/m3 olduğu belirlenmiştir. Dünyada yürütülen diğer çalışmalar ile karşılaştırıldığında, ölçülen konsantrasyon değerlerinin benzer özellikteki bölgeler için bildirilen değerlerle genellikle uyum içinde olduğu görülmüştür. Konsantrasyon değerleri hava sıcaklığına göre değişim göstermiş, soğuk aylarda sıcak aylara göre daha yüksek değerlerin ölçüldüğü gözlemlenmiştir. Kaynakların belirlenmesi için Temel Bileşen Analizi (TBA) yapılmıştır. Sonuçlar üç bölgenin de evsel ısınma, organize sanayi bölgeleri ve metal geri dönüşüm tesislerinden etkilendiğini göstermekle birlikte, araç emisyonlarının temel kirletici kaynağı olduğu belirlenmiştir. Üç farklı yaş grubu için PCDD/F’lerin oluşturduğu kanser ve kanser dışı risk değerleri hesaplanmıştır. Sonuçlar, bütün yaş grupları için ihmal edilebilir kanserojen riski işaret etmiş, Bursa şehir havasındaki PCDD/F kirliliğinin sağlık riski oluşturmayacak kadar düşük olduğu belirlenmiştir. Gaz/partikül (G/P) dağılımı, kirleticilerin akibetlerine hükmeden önemli bir faktördür. Bu çalışmada G/P dağılımının belirlenmesinde 9 farklı model kullanılmıştır. Daha önce hiçbir çalışmada PCDD/F’lerin G/P dağılımı bu kadar çok sayıda model kullanılarak incelenmemiştir. Böylelikle bu çalışma ile PCDD/F’lerin G/P dağılımının detaylıca araştırılması ve etkin mekanizmaların anlaşılması amaçlanmıştır. Yeni bir model olan Li-Ma-Yang modeli gösterdiği üstün performansla öne çıkmış, çökelme mekanizmalarının PCDD/F’lerin gaz/partikül dağılımında ihmal edilemeyecek bir öneme sahip olduğu belirlenmiştir.