Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bursa Uludağ Üniversitesi, FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ, FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MEHMET FERHAT SARİ
Danışman: Fatma Esen
Özet:
Bu çalışmada, Bursa ilinin kentsel ve yarı-kentsel (Ovaakça ve Cumalıkızık)
bölgelerinden alınan hava örnekleri ile arı, bal ve polen örneklerindeki poliklorlu
bifenillerin (PCB’lerin) konsantrasyon seviyeleri, kaynakları, meteorolojik faktörler ile
olan ilişkileri ve kanser riski indeksleri değerlendirilmiştir. Hava örneklerinin
toplanmasında pasif ve aktif (yüksek hacimli hava örnekleyicisi (YHHÖ)) olmak üzere
iki örnekleyici tipi kullanılmıştır. Örnekleme periyodu olarak pasif hava örnekleyiciler
(PHÖ’ler) için Mayıs 2017-Nisan 2018; YHHÖ’ler ile arı, bal ve polen örnekleri için
arıcılık dönemi olan Mayıs-Eylül 2017 tarihleri seçilmiştir.
PHÖ yardımıyla hesaplanan ortalama toplam 50 PCB (∑50PCB) konsantrasyonu Ovaakça
ve Cumalıkızık örnekleme bölgeleri için sırasıyla 679,57±294,24 pg/m3
ve
874,05±291,78 pg/m3
olarak bulunmuştur. Benzer şekilde YHHÖ yardımıyla hesaplanan
∑50PCB konsantrasyonları (gaz+partikül faz) ise sırasıyla 659,51±159,74 pg/m3
ve
586,31±151,36 pg/m3
değerlerini almıştır. Arı, bal ve polen örneklerindeki PCB
seviyeleri ise Ovaakça örnekleme bölgesi için sırasıyla 114,44±20,36, 104,89±31,48 ve
65,89±13,54 ng/g kuru ağırlık (ka), Cumalıkızık örnekleme bölgesi için ise sırasıyla
119,41±45,13, 112,75±21,57 ve 46,52±8,85 ng/g ka olarak hesaplanmıştır. Her iki bölge
arasındaki PCB kaynakları ile zamansal olarak konsantrasyon dağılımları arasındaki
farklılıklar/benzerlikler ayrılma katsayısı (COD) ve pearson korelasyon katsayısı (PCC)
gibi istatistiksel yöntemler yardımıyla belirlenmiştir. Genellikle örnekleme
bölgelerindeki PCB kaynakları ile konsantrasyon dağılımlarının farklı olduğu tespit
edilmiştir. Örnekleme materyalleri ile meteorolojik parametreler arasındaki ilişkiye
bakıldığında; sıcaklık ve bağıl nem arasında anlamlı ilişki tespit edilmiştir. PHÖ
kullanarak elde edilen PCB’lerin soluma yoluyla, bal ve polen örneklerini kullanarak da
PCB’lerin sindirim yoluyla (tüketilerek) yetişkinlerde (70 yaş) ve çocuklarda (9 yaş)
oluşabilecek kanser riski hesaplanmıştır. Yapılan hesaplamalara göre, yetişkinlerde ve
çocuklarda hem soluma hem de sindirim yoluyla oluşabilecek herhangi bir kanser riski
belirlenmemiştir.