Tanzimat'tan Cumhuriyet'e kadar ilkokullarda fen bilgisi eğitiminin gelişimi ve bu dönemde kullanılan ders kitaplarının eğitsel ve görsel tasarım yönünden incelenmesi


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bursa Uludağ Üniversitesi, EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2019

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Mustafa Selçuk

Danışman: ÖMER DÜZBAKAR

Özet:

Bu tez çalışmasında Tanzimat'tan Cumhuriyet'e kadar geçen süreçte ilkokullarda Fen Bilgisi eğitiminde nasıl bir gelişme süreci yaşandığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Eğitim tarihi açısından önem taşıyan gelişmeler ve belgeler özellikle "ilkokullarda Fen Bilgisi eğitimi" merkeze alınarak incelenmiştir. Yasal düzenlemeler, kanunlar, talimatnameler, ders programları, ders kitapları ve eğitimde kullanılan çocuk dergileri bu amaçla incelenmiştir. İlkokullarda kullanılması için yazılan 36 adet ders kitabı tespit edilmiş, bu kitaplar hakkında genel bilgiler verilmiştir. Tespit edilen kitaplar arasında bulunan ve ilkokullarda kullanılması kabul edilen, Fuad Münir Ebul Muhsin Kemal ve Satı Bey tarafından yazılan Eşya Dersleri kitapları birinci elden resmi belgelere ulaşılarak fiziksel görsel tasarım ve eğitsel tasarım açısından incelenmiştir. Kitaplar, ders kitaplarının sahip olması gereken fiziksel özelliklere göre 15 alt başlıkta incelenmiş, çeşitli eksiklikler belirlense de dönem koşulları göz önüne alındığında iyi sayılabilecek düzeyde fiziksel özelliklere sahip oldukları tespit edilmiştir. Kitaplar içerik olarak ele alınarak, programda yer alan konu başlıkları ile ders kitaplarında yer alan konu başlıkları karşılaştırılmış ve ders kitaplarının içeriklerinin, öğretim programlarına uygun olup olmadığı belirlenmeye çalışılmıştır. Satı Bey'in Durüs-i Eşya devre-i aliye 1. sınıf kitabı hariç tüm kitapların ders müfredatları ile uyumlu olduğu görülmüştür. İncelenen kitaplarda konu ile ilgili illüstrasyonlara yer verildiği görülmüştür. Kullanılan kâğıdın, mürekkebin ve uygulanan baskı yönteminin kalitesine göre illüstrasyonların bazıları sorunsuz basılmışken bazılarında ise çeşitli sorunlar görülmüştür. Buna rağmen dönemin koşulları göz önünde bulundurulduğunda öğrencilerin ilgisini çekeceği, öğrencilerin konuyu anlamasına yardımcı olacağı ve somut olarak kavramasına imkân vereceği söylenebilir.