Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Uludağ Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2008
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ŞÜKRÜ BAŞTÜRK
Danışman: HATİCE ŞAHİN
Özet:Rüya, konuyla ilgili yazılmış eserlerde bir birine benzer şekilde "uyku halinde zihinde beliren düşünceler, olaylar" diye tanımlanmaktadır. İslam kültürü ve medeniyetinde önemli bir yere sahip olan rüya ve rüya tabiri ile ilgili olarak yazılan eserlere de genellikle tabirname adı verilmektedir. Bugün Türkiye kütüphanelerinde, Türk yazı dilinin çeşitli dönemlerinde yazılmış bir çok yazma ve basma tabirname bulunmaktadır.Tüş Tabirnamesi, BYEBEK Genel 5031/135'te kayıtlı Çağatay Türkçesine ait bir rüya tabirnamesidir. Çağatay Türkçesi, Türk yazı dilinin üçüncü merhalesini teşkil eden ve 11. yüzyıldan 19. yüzyılın sonlarına kadar devam eden ve daha sonra yerini Özbek Türkçesine bırakan bir yazı dilidir. Tabirnamenin yazıldığı dönem olan 19. yüzyıl eserlerinde Özbek Türkçesinin yanısıra yer yer Klasik Çağatay Türkçesi dil özellikleri de görülmektedir. Bu dönem eserlerinde klasik dönem dil özelliklerinin görülmesinin sebebi, yazı dilindeki yavaş değişim ve eski konuları ele alan eserlerde klasik dilin kullanılmasıdır. Bu dönemde yeni konuları ele alan eserlerde ve konuşma dilinde ise Çağatay Türkçesi yerine Özbek Türkçesinin kullanıldığı görülmektedir.Çağatay Türkçesi üzerine yapılan çalışmalar özellikle klasik dönem üzerinde yoğunlaşmıştır. Bunun sebebi, kütüphanelerde klasik döneme ait eserlerin daha çok yer almasıdır. Çağatay Türkçesinin son dönemine ait çalışmaların az olmasının en önemli nedeni, 19. yüzyılda Türklerin Orta Asya'daki siyasi birliğinin sona ermesiyle Rusların kolayca bu bölgeyi işgal etmesidir. Ayrıca Rusların işgalden sonra buradaki eserleri kendi kütüphanelerine taşımaları nedeniyle de bu coğrafyadaki eserlerin Rusya dışında elde edilip ilim alemine tanıtılması güçleşmiştir.Çağatay Türkçesinin son dönemine ait çalışmamızın giriş bölümünde, rüyanın tanımı, İslamiyet'teki yeri ve genel olarak tabirnameler hakkında bilgi verildikten sonra kütüphanelerimizde yer alan ve tespit edilen tabirnameler tanıtılmıştır. Ayrıca Çağatay Türkçesinin son döneminin daha iyi bir şekilde ortaya konabilmesine katkı sağlamak için de Tabirnamenin imlası ve fonetik hadiseler eserin elverdiği ölçüde ayrıntılı bir şekilde örneklendirilmeye çalışılmıştır. Biçim bilgisi başlığı altında isim çekimi, sıfatlar, zamirler, zarflar edatlar ve daha sonra basit ve birleşik fiil çekimi yanında birleşik fiiller örneklendirilmeye çalışılmıştır.Metin bölümünde ise Tüş Tabirnamesi'nin tam metni transkribe edilmiş, Arapça ve Farsça kısımlar ise metinde Arap harfleriyle yazılarak Türkçe çevirileri dipnotta verilmiştir.Dizin bölümünde de Çağatay Türkçesinin sözlüğünü oluşturmak isteyen araştırmacılara katkı sağlamak ve Tabirnamenin söz varlığını ortaya koymak için 3257 madde başlı söz dizini hazırlanmıştır.