Saanen ırkı tekelerde seminal plazma ve yumurta sarısının spermanın dondurulabilirliği üzerine etkileri

---

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bursa Uludağ Üniversitesi, VETERİNER FAKÜLTESİ, KLİNİK BİLİMLER, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2008

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: BURCU ÜSTÜNER

Danışman: Ülgen Günay

Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu

Özet:

Bu araştırma, Saanen ırkı tekelerde seminal plazma ve yumurta sarısının spermanın dondurulabilirliği üzerine etkilerini incelemek amacı ile yapılmıştır.Araştırmada hayvan materyali olarak, Uludağ Üniversitesi Veteriner Fakültesi Araştırma ve Uygulama Merkezi Keçi Yetiştirme Ünitesi'nde bulunan 2-3 yaşlı 4 adet Saanen ırkı teke kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan tekelerin beslenmesinde işletmede uygulanan besleme programı izlenmiştir.Araştırmada tekelerden sperma elektroejakülatör yöntemi ile alınmıştır. Sperma alma işlemi haftada bir kez aşım mevsimi dışında (Şubat-Mart 2006) ve içinde (Eylül-Ekim 2006) olmak üzere 5'er kez tekrarlanarak toplam 10 seferde tamamlanmıştır. Sperma örneklerinin spermatolojik özellikleri incelendikten sonra tüm örnekler bir tüpte toplanmıştır (pooling). Pooling yapılan sperma, seminal plazmanın ayrılıp, ayrılmamasına göre 2 ana gruba ve her ana grup ta, üç farklı yumurta sarısı oranı içeren Tris-sitrik asit-glikoz sulandırıcısı (%6, %12, %18) ile sulandırılmasına göre kendi içinde 3 alt gruba ayrılarak payet yöntemine göre sıvı azotta dondurulmuştur.Taze spermada, motilite, ölü spermatozoon, akrozomal bozukluk ve diğer morfolojik bozukluk (DMB) oranlarına ait ortalama spermatolojik değerler sırasıyla aşım mevsimi içinde %75.0±2.2, %17.2±1.3, % 7.4±0.5 ve % 2.5±0.7, aşım mevsimi dışında ise % 71.0±1.0, %17.1±2.9, %7.0±0.7 ve % 3.9±0.7 olarak bulunmuştur. Aşım mevsimi içinde ve dışında taze spermada tespit edilen her bir spermatolojik bulgunun ortalama değerleri arasında istatistiksel önemde bir fark saptanmamıştır (P> 0.05).Sulandırma sonrası yumurta sarısı oranları ve seminal plazmanın etkisi dikkate alınmadan genel ortalama motilite, ölü spermatozoon, akrozomal bozukluk ve DMB oranları sırasıyla aşım mevsimi içinde %72.2±0.7, %15.6±0.7, %7.8±0.3 ve %2.8±0.2, aşım mevsimi dışında ise %70.3±0.6, %23.3±1.6, %8.4±0.4 ve %3.7±0.4 tespit edilmiştir. Sulandırma sonrası yumurta sarısı oranlarının ve seminal plazmanın incelen tüm spermatolojik özellikler üzerine etkisi önemsiz bulunmuştur (P>0.05). Mevsimin ise yalnızca ölü spermatozoon ve DMB üzerine etkisi istatistiksel yönden önemli bulunmuştur (P<0.05, P<0.001).+5oC'de yumurta sarısı oranları ve seminal plazmanın etkisi dikkate alınmadan genel ortalama motilite, ölü spermatozoon, akrozomal bozukluk ve DMB oranları sırasıyla aşım mevsimi içinde %62.8±0.7, %21.9±1.0, %10.6±0.3 ve %2.6±0.2, aşım mevsimi dışında ise %55.2±2.5, %35.6±3.1, %11.7±0.6 ve %4.8±0.7 olarak saptanmıştır. +5oC'de yumurta sarısı oranlarının incelen tüm spermatolojik özellikler üzerine etkisi önemsiz bulunmuştur (P>0.05). Seminal plazmanın akrozomal bozukluk ve DMB dışında motilite ve ölü spermatozoon üzerine etkisi istatistiksel önemde bulunmuştur (P<0.01). Mevsimin ise akrozomal bozukluk dışında incelenen diğer spermatolojik özellikler üzerine etkisi istatistiksel önemde tespit edilmiştir (P<0.01, P<0.001).Ekilibrasyon sonrası yumurta sarısı oranları ve seminal plazmanın etkisi dikkate alınmadan genel ortalama motilite, ölü spermatozoon, akrozomal bozukluk ve DMB oranları sırasıyla aşım mevsimi içinde %55.8±0.8, %28.0±1.5, %13.4±0.3 ve %3.0±0.2, aşım mevsimi dışında ise %38.8±3.2, %53.8±3.9, %17.1±0.6 ve %4.3±0.4 olarak saptanmıştır. Ekilibrasyon sonrası yumurta sarısı oranlarının incelen tüm spermatolojik özellikler üzerine etkisi önemsiz bulunmuştur (P>0.05). Seminal plazmanın motilite ve ölü spermatozoon üzerine etkisi istatistiksel önemde bulunmuştur (P<0.001). Mevsimin ise incelenen tüm spermatolojik özellikler üzerine etkisi istatistiksel önemde saptanmıştır (P<0.01, P<0.001).Eritme sonrası yumurta sarısı oranları ve seminal plazmanın etkisi dikkate alınmadan genel ortalama motilite, ölü spermatozoon, akrozomal bozukluk ve DMB oranları sırasıyla aşım mevsimi içinde %40.2±1.9, %52.4±2.2, %29.9±1.7 ve %4.2±0.3, aşım mevsimi dışında ise %21.5±2.3, %73.8±2.8, %62.6±2.2 ve %1.7±0.2 tespit edilmiştir. Eritme sonrası yumurta sarısı oranlarının motilite üzerine etkisi istatistiksel önemde saptanmıştır (P<0.05), incelenen diğer spermatolojik özellikler üzerine etkisi önemsiz bulunmuştur (P>0.05). Seminal plazmanın DMB dışında incelenen diğer spermatolojik özellikler üzerine etkisi istatistiksel önemde bulunmuştur (P<0.001). Mevsimin ise incelenen tüm spermatolojik özellikler üzerine etkisi istatistiksel önemde bulunmuştur (P<0.001).Aşım mevsiminde ve aşım mevsimi dışında seminal plazmanın ayrılmasının, seminal plazması ayrılmayan gruplara göre eritme sonrası daha iyi spermatolojik özelliklerin elde edilmesinde yararlı olabileceğini göstermiştir. Aşım mevsiminde alınan sperma örneklerinin aşım mevsimi dışı alınan sperma örneklerine göre eritme sonrası daha üstün spermatolojik özelliklere sahip olduğu belirlenmiştir. Aşım mevsimi içinde sperma örneklerinin dondurulmasında seminal plazmanın ayrılarak %18 yumurta sarısı oranına sahip sulandırıcı kullanılması ve aşım mevsimi dışında ise seminal plazmanın ayrılarak sperma örneklerinin dondurulmasında %12 ve %18 yumurta sarısı oranına sahip sulandırıcıların kullanılmasının en uygun protokol olduğu sonucuna varılmıştır.