Kemâl kavramı bağlamında Gazzâlî düşüncesinde eğitim


Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bursa Uludağ Üniversitesi, İLAHİYAT FAKÜLTESİ, FELSEFE VE DİN BİLİMLERİ BÖL., Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2019

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: ÜMMÜGÜL BETÜL KANBUROĞLU ERGÜN

Danışman: Turgay Gündüz

Özet:

Eksik fakat tamamlanma isteği ile dünyaya gelen insan, ömrü boyunca farklı yetkinlik arayışlarının peşinden gitmektedir. Eğitimin bu yetkinlik arayışının neresinde olduğu ya da olması gerektiği sorusu, tarih boyunca pek çok düşünürün gündeminde olmuştur. Bu çalışma insanın kemâlinin anlamı, imkânı, sınırı ve bu kemâli elde etmenin yollarını Ġazzâlî’nin perspektifinden ele almaktadır. Bu çerçevede en temelde “İnsanın aslî tabiatı onun kemâline nasıl etki eder?” ve “İnsanın kemâli elde etmesinde eğitimin rolü nedir?” sorularına cevap aramaktadır. Ġazzâlî düşüncesinde eğitimle amaçlanan, insanın varlığının hakikatini kavramasını ve bu sayede nihâî mutluluğu olan kemâlini elde etmesini sağlamaktır. Bu kemâli elde etmenin yolu ilim ve ameldir. İnsanın kalıcı mutluluğu anlamına gelen bu kemâlin derecesi, kişinin yaratıcısına dair bilgisini ifade eden maʿrifetullâha erişmesi ölçüsüncedir. Ġazzâlî düşüncesi ve bu düşüncenin beslendiği felsefî ve tasavvufî kaynakları tetkik eden çalışmada, insanın kemâli ve bu süreçte eğitimin rolü bağlamında ortaya konan temel tespitler şunlardır: İnsan, fıtrat ve mizâc olarak ifade edilen aslî tabiatlarla dünyaya gelir. Bu tabiatlar insana belli potansiyel ve yatkınlıklar sağlar. Eğitim ise bu potansiyellerin farkına varılmasını (idrâk), açığa çıkarılmasını (keşf) ve söz konusu yatkınlıkların mutedil olana yönlendirilmesini ifade eder (tevcîh). Bu üç temel üzerinde işleyen eğitim süreci, tedricî davranma ve kişilere özgü nitelikleri göz önünde bulundurma ilkeleri doğrultusunda ilerlemelidir.