Bursa Büyükşehir sınırları içinde kalan derelerde ağır metal kirliliğinin bitkilerle izlenmesi ve değerlendirilmesi üzerine araştırmalar

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Uludağ Üniversitesi, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2004

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: CENGİZ ÇELİK

Danışman: GÜRCAN GÜLERYÜZ

Özet:

Bursa ülkemizin önemli sanayi ve tarım kentlerinden birisidir. Sanayinin hızlı ve kontrolsüz gelişimi beraberinde çevre kirliliğini özellikle yüzeysel suların sanayi atıklarıyla kirlenmesini ve beraberinde de ağır metal kirliliğini getirmiştir. Bursa' nın en önemli yüzeysel su kaynaklarından birisi olan ve kentin içinden geçen Nilüfer çayı da kirlenmeye maruz kalmıştır. Çalışmamızda, sanayi atıklarının verilmediği noktadan (Buski) bir ve atık etkisindeki bölgenin üç farklı (Cilimboz sonrası, Buttim, Büyük Balıklı) yerinden örneklik alanlar seçildi. Nilüfer çayında meydana gelen kirlenmenin ekolojik sistemdeki etkilerini gözlemlemek için çay kenarında yayılış gösteren Rumex obtusifolius L. subsp subalpinus (Schur.) Celak ve Polygonum lapathifoliwn L. bireyleri ve bulundukları alandan toprak (0-15 cm) örnekleri toplandı. Toprak örneklerinde bitkilerce alınabilir element içerikleri amonyum asetat (pH:7.33) tamponunda tayin edildi. Bitki örnekleri toprakaltı (kök ve gövde), topraküstü gövde ve yaprak kısımlarına ayrıldı. Bitki materyalleri 6 ml HNO3 ve 4 ml HC1 karışımında mikrodalga fırınında ergitildi. Toprak ve bitkide element düzeyleri (Fe, Mn, Ni, Cr, Cu, Zn) Tubitak BUTAL'da ICP-MS Agilent® 7500 Series cihazında analiz edildi. Araştırılan türlerden Rumex obtusifolius Fe, Ni ve Cr elementlerini yüksek deriştirme kapasitesine ve Zn ve Cu için deredeki kirlilik düzeyini yansıtıcı özelliğe sahip olduğu; Polygonum lapathifolium türünün ise araştırılan tüm elementler için deriştirme özelliğine sahip olduğu belirlenirken yansıtıcılık özelliği sadece Zn için saptandı. Ayrıca, Polygonum lapathifolium türünde Fe, Ni, Cr, Cu köklerde, Mn ve Zn yapraklarda daha yüksek düzeyde biriktirildiği saptandı. Bu çalışmada, araştırılan metallerin birikim düzeylerinin türe göre değiştiği ve bitki içerisindeki dağılımın metale özgü bir model oluşturduğu saptandı.