Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Uludağ Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2017
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: AKİF HAYTA
Danışman: AHMET ALBAYRAK
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Özet:Bu çalışma bağlanma kuramına göre İslâm'da Allah imgesinin araştırılmasını amaçlamaktadır. Bununla beraber erken dönem ana babalık stilleri ve bakımı ile Tanrı'ya bağlanma tarzının ortaya çıkarılması da bu çalışmanın amaçlarındandır. Tanrı'ya bağ-lanma kuramı ve ölçekleri büyük ölçüde Batı Hristiyan bakış açısından geliştirilmiştir. Bununla birlikte İslam'ın Tanrı imgesi hakkında daha geniş bir anlayışa katkıda bulun-mak içini bağlanma dinamiklerinin Müslümanlarla ilişkisinin incelenmesi gerekmektedir. Bağlanma teorisi bebek-çocuk ve bakıcısı arasındaki bağın gelişimi ve bu ilişkinin çeşitli fonksiyonlarının daha sonraki psikolojik gelişim üzerindeki etkilerine odaklanmak-tadır. Çünkü yaşamın erken dönemlerinde belirlenen ve süreklilik gösterdiği düşünülen bağlanma stilleri, kişinin diğer insanlarla ve Tanrı'yla ilişki kurma örüntüsünü şekillendi-ren bir modeldir. Dine bağlanma teorisi yaklaşımının odak noktasını Tanrı'ya bağlılığın nasıl algı-landığı olgusu oluşturmaktadır. İslâm düşüncesinde Allah'ın insanlara daima çok yakın ve şefkatli olduğuna inanılır. Sevgi ve Rahmet kavramları İslâm'ın derunî öğretisinin en belirgin ayırıcı özellikleridir. Kur'an'da Allah'a atfedilen el-Hubb (sevgi) kavramı insanla Allah arasındaki ilişkiyi belirleyen temel kavramdır. Bu araştırma 2010-1011 eğitim öğretim yılında Uludağ Üniversitesinde örgün eğitim alan 922 öğrenci ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmaya katılanların yetişkin bağlan-ma stilleri, Yakın İlişkilerde Yaşantılar Envanteri ve İlişki Ölçeği ile Tanrı'ya bağlanma stilleri ise, Tanrı'ya Bağlanma Ölçeği ve Tanrı'yla İlişki Ölçeği ile ölçülmüştür. Bulgular farklı dinlerin farklı Tanrı tasavvurları ortaya çıkardığını bağlanma ku-ramı perspektifinden destekler niteliktedir. Bu çalışmada Tanrı'nın insanla ilişkili olarak algılanma şekli bakımından İslam ve Hristiyanlık arasında ciddi farklılıkların olduğu gö-rülmüştür. Müslümanlar Tanrı'ya insani nitelikler yüklemezler ve İnsani özellikler üzerin-den de Tanrı'yla bir ilişki geliştirmezler. Müslümanlara göre Allah aşkın bir varlıktır ve O'nun doksan dokuz isminden yola çıkarak bir ilişki geliştirilmektedir. Tanrı'ya bağlanma dini inanç ve pratiklerle, ayrıca anneye ve babaya bağlanma davranışından etkilenerek farklılıklar göstermiştir. Araştırma sonuçları ebeveyne bağlan-ma ile Tanrı'ya bağlanma arasında anlamı bir ilişkinin olduğunu göstermektedir. Sonuçla-ra göre ebeveynlere yüksek güvenli bağlanma ile Tanrı'ya yüksek güvenli bağlanma ara-sında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Bu çalışmada elde edilen sonuçlar alan yazındaki uygunluk-benzerlik hipotezini büyük oranda desteklemiştir. Araştırma sonucunda güvenli bağlanma stili ile demokrat-hoşgörülü ebeveynlik arasında pozitif yönlü, kaygılı ve kaçıngan bağlanma stili ile otoriter-sert ebeveynlik ara-sında negatif yönlü bir ilişki bulunmuştur. Tanrı'ya bağlanma ve ebeveyn-çocuk yakın ilişkileri karşılaştırıldığında, ebeveyn-lere ve Tanrıya bağlanma arasında içsel çalışan modellerin yansıtılarak uygunluk-benzerlik hipotezinin desteklendiği görülmüştür. Araştırmanın temel sonuçlarından birisi de ebeveynler ve Tanrı arasında içsel çalı-şan modellere göre uygunluk hipotezinin desteklenmesi olmuştur.