Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Uludağ Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2015
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: GAMZE ÖZDEMİR
Danışman: MUHARREM ERSİN KUŞDİL
Özet:Sahtekâr Fenomeni, bireylerin somut kanıtlara rağmen başarılarını içselleştiremeyerek içinde bulundukları konumda kendilerini sahtekâr gibi hissetmeleri olarak tanımlanan psikolojik bir olgudur. Önceki araştırmalar bu fenomenin pek çok bireysel olguyla ilişkili olduğunu göstermişse de, nedenleri konusunda tam bir uzlaşma sağlanamamıştır. Öte yandan, olgunun daha sosyal bir perspektifle ele alındığı araştırmaların az sayıda olduğu ve bu çalışmaların oldukça sınırlı ilişkileri ele aldıkları görülmektedir. Oysa, küçük grup dinamiklerinden, çok daha kapsamlı toplumsal süreçlere kadar pek çok sosyal yapının, bireylerin içinde bulundukları statüde kendilerini sahte hissetmelerine yol açabileceği düşünülmüştür. Bu çalışma, ilgili araştırmalarda yaygın olarak kullanılan Clance Sahtekâr Fenomeni Ölçeği'nin (Clance, 1985) Türkçeye kazandırılması ve fenomenin grup içi, gruplararası ve toplumsal yapıyla olan bağlantılarının araştırılması amacıyla yapılmış olup, olası ilişkilerin incelenebilmesi için Sosyal Kimlik, Sosyal Baskınlık ve Sistemi Meşrulaştırma Kuramları'nın sunduğu kavramlardan ve teorik çerçevelerden yararlanılmıştır. İki çalışmadan oluşan bu araştırmada, birinci çalışma Uludağ Üniversitesi bünyesinde çalışan 148 araştırma görevlisi ile; Clance Sahtekâr Fenomeni Ölçeği'nin test-tekrar test güvenirliğini değerlendirmek için yapılan ikinci çalışma ise birinci çalışmaya katılan 125 kişi ile yürütülmüştür. Yapılan analizlere göre, ölçeğin güvenirlik katsayısı birinci çalışmada .84, ikinci çalışmada .86 ve test-tekrar test güvenirliği . 81'dir. Temel Bileşenler Analizi ile yapılan yapı geçerliği çalışması sonucu Türkçe ölçeğin üç faktörlü orijinal yapıyı sağlayamadığı ve tek boyutlu bir ölçek olarak değerlendirilmesinin uygun olduğu görülmüştür. Yapılan korelasyon ve hiyerarşik regresyon analizleri, Sahtekâr Fenomeni'nin, kadınlar için, benlik tanımlamalarında erkeksi ve mesleki kalıpyargılar üzerinden içinde bulundukları akademik birimin prototipinden uzaklaşma, yüksek Sosyal Baskınlık Yönelimi, kendini zayıflatma davranışları ve erkeklere yönelik dış grup tarafgirliği ile; erkekler için ise, mesleki kalıpyargılar üzerinden prototipten uzaklaşma, kurumda bulunma süresi, yüksek Sosyal Baskınlık Yönelimi, kendini zayıflatma davranışları ve Örtük Çağrışım Testi ile incelenen örtük özsaygı ölçümü ile yordanabildiğini göstermiştir. Tüm yordayıcı değişkenlerin birlikte ele alındığı regresyon analizi ise, Sahtekâr Fenomeni'ni yordamada en güçlü değişkenlerin, kadınlar için kendini zayıflatma davranışları ve mesleki kalıpyargılar üzerinden prototipten uzaklaşma, erkekler için ise zayıflatma davranışları, mesleki kalıpyargılar üzerinden prototipten uzaklaşma ve kurumda bulunma süresindeki azalma olduğunu göstermiştir. Bu bulgular, Sahtekâr Fenomeni'nin grup içi ve gruplararası süreçlerden etkilenebileceği şeklinde yorumlanmış olup; çalışmanın bu bağlamdaki katkısı ve kısıtlılıkları tartışılmıştır.