Denetim uygulamaları açısından ilk dönem İslam toplumunun sosyolojik bir değerlendirmesi


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bursa Uludağ Üniversitesi, SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2021

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Fatma Taşkın

Danışman: ABDURRAHMAN KURT

Özet:

Bu çalışmanın amacı ilk dönem İslam toplumunda var ise denetim uygulamalarını tespit edip değerlendirmektir. Bu bağlamda, Hz. Peygamber ve Râşid halifeler dönemindeki denetimle ilgili olan veriler doküman incelemesi yapılarak oluşturulmuştur. Toplanan veriler içerik analizi yoluyla yorumlanmıştır. Gözetim ve toplumsal denetimin etraflıca anlaşılabilmesi için kavram farklı açılardan ele alınarak genel çerçeve oluşturulmuştur. Araştırmada, denetimin sosyal, iktisadi ve idari alanlardaki uygulamaları irdelenmiş, elde edilen bulgular bu kapsamda ortaya konulmuştur. Hem modern öncesi hem de modern dönem pratikleri ile ilk İslam toplumundaki denetimin farklılaşan ve benzeşen noktalarına dikkat çekilmiştir. Çalışmada yer verilen uygulamalar, denetimin kavramsal çerçevesinin dışına çıkılmadan değerlendirilmiştir. Hz. Peygamber ile Hulefâ-i Râşidîn döneminde, zamanın ihtiyaçları ve şartlarıyla örtüşen, yönetici tarafından dahi olsa tecessüs sınırını aşmayan ve sistematik olmayan toplumsal denetim ve gözetim pratikleri görülmektedir. Elde edilen veriler neticesinde, ilk dönem İslam toplumunun hususi bir denetime sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır.