Öznel bellek yakınması olan ve olmayan sağlıklı ileri yetişkinlerde inhibisyonun incelenmesi: Stroop, iz sürme ve yönlendirilmiş unutma performanslarının karşılaştırılması

---

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bursa Uludağ Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Psikoloji, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2024

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: FURKAN DUMAN

Danışman: Handan Can

Özet:

Mevcut çalışmanın amacı, öznel bellek yakınması (ÖBY) olan ve olmayan ileri yetişkinlerde, tepki inhibisyonu ve inhibisyonun bellek üzerindeki etkisini kodlama düzeyi, ipucu ve geri getirme türü açısından incelemektir. Araştırmanın örneklemi, ÖBY’si olan (ÖBY grubu) 30 ile ÖBY’si olmayan (kontrol grubu) 30 sağlıklı ileri yetişkinin oluşturduğu iki gruptan oluşmaktadır. Gruplar yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi ve el tercihi bakımından eşleştirilmiştir. Araştırmada katılımcıların genel sağlık durumu, fizyolojik ve sosyodemografik özellikleri hakkında bilgi edinmek amacıyla bilgi toplama formu, depresyon düzeylerini belirlemek amacıyla Geriatrik Depresyon Ölçeği Kısa Formu kullanılmıştır. İşlevsel Faaliyetler Anketi, Global Bozulma Ölçeği, Öznel Bellek Yakınmaları Anketi ve Montreal Bilişsel Değerlendirme Ölçeği ile sağlıklı ileri yetişkinlerde ÖBY’nin tespiti yapılmış hem de hafif bilişsel bozukluk (HBB) ve demansı olan bireyler tespit edilerek araştırmadan dışlanmıştır. Tepki inhibisyonu becerisi Stroop Testi TBAG Formu ve İz Sürme Testi’nden (İST) elde edilen tamamlama süreleri ile değerlendirilmiştir. İnhibisyonun bellek üzerindeki etkisini incelemek için ise Yönlendirilmiş Unutma Görevi (YUG) kullanılmıştır. Grupların YUG görevinde hatırladıkları kelime miktarı 2 (grup) X 2 (kodlama düzeyi) X 2 (ipucu türü) X 2 (geri getirme türü) karma ANCOVA ile karşılaştırılmıştır. Stroop Testi TBAG Formu ve İST’den elde edilen sonuçlar, ÖBY’de tepki inhibisyonunun korunduğunu; ancak işlem hızının bozulduğunu göstermiştir. YUG’den elde edilen sonuçlar incelendiğinde ise işlem hızından bağımsız olarak ÖBY grubunun derin kodlamanın serbest hatırlama koşulunda unut ipucuyla sunulan kelimelerin kontrol grubuna göre daha fazla hatırlandığı tespit edilmiştir. Buna göre, ÖBY’de inhibisyonun bellek üzerinde etkisinin bozulduğu görülmüştür. Ayrıca mevcut çalışmanın sonuçları, İnhibisyon Bozukluğu Teorisi çerçevesinde değerlendirilmiş; alan yazındaki HBB ve Alzheimer tipi demansa ilişkin çalışmalar bağlamında da tartışılmıştır.