Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Uludağ Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2013
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ELİF ÖZOKUTANOĞLU
Danışman: ERDOĞAN BARUT
Özet:Yemeklik soğanlarda (Allium cepa L.) ticari olarak hibrit tohum dünyada sitoplazmik-genik erkek kısırlık (CMS) kullanılarak üretilmektedir. Sitoplazmik-genik erkek kısırlık sisteminde ana hat olarak erkek kısır (S-msms), idameci hat olarak erkek fertil (N-msms) ve hibrit tohum üretiminde baba hat olarak kullanılacak erkek fertil (S- / N-MSMS) hatlara gerek duyulmaktadır. Klasik seleksiyon ve ıslah yöntemi ile erkek kısır ana hat ile erkek kısırlığın devamını sağlayan idameci baba hattın genetik özelliği bilinmeyen bir populasyondan veya melezleme yolu ile elde edilen ıslah hatlarından seçilebilmesi için altı ila sekiz yıl gerekmektedir. Bu gün soğanların sitoplazmasında (cpDNA ve mtDNA) bulunan farklılıklar ile fertil (N) ve steril (S) sitoplazmalar kolayca belirlenebilmektedir. Moleküler markır yöntemi ile sitoplazmaları belirlemek klasik yönteme göre daha kesin ve kısa sürede yapılabilmektedir. Moleküler markır ile sitoplazma belirlenerek, bir ıslahçı kolayca erkek kısır bireylerin oranını hesaplayabilir ve idameci bireyleri belirlemek için gerekli ıslah maliyetini önemli ölçüde azaltabilir. Bu araştırma ile yerel soğan populasyonları ile saf ıslah hatlarının sitoplazmaları belirlenmiştir. S-sitoplazmaya sahip bireyler arasından hibrit tohum üretimi için erkek kısır ana hat ile N-sitoplazmaya sahip bireylerin arasından da idameci hatların seçimi olasılığı belirlenmiştir. Bu araştırmada, Türkiye?de yerli hibrit soğan tohumu üretimi ve soğan tohumu ihtiyacının karşılanması için 10 adet ticari soğan popülasyonu (Bereket, Beyaz Bilek, Hazar, Kapıdağ Moru, Karbeyazı, Metan 88, MT 101, Seç, Seyhan ve Viktorya) ile 60 adet saf hat olmak üzere toplam 70 genotip, bitki materyali olarak kullanılmıştır. Toplam 70 genotipin cpDNA yönünden 54 tanesi S-, 16 tanesi N-; mtDNA yönünden 51 tanesi S-, 14 tanesi N- , 3 tanesi G- ve 2 tanesi de T-sitoplazmik yapıda oldukları tespit edilmişlerdir. Çalışmada kullanılan ticari çeşitlerden Bereket, Burgaz, Hazar, Karbeyazı, MT 101, Seç ve Viktorya çeşitlerinin sitoplazması S-tipi, Seyhan çeşidi ise T-tipi çıktığından bunlardan hibrit üretebilmek için N-sitoplazma tipinin geriye melezleme ile bu çeşitlere kazandırılması gereklidir. Beyaz Bilek ve Metan 88, N-sitoplazmik çıktıklarından erkek kısırlık için geriye melezleme ile S-sitoplazma gereklidir. G-sitoplazmik erkek kısırlık sistemi kullanılabilir. Islah hatları için ise aynı durum geçerli olmakla birlikte bunlardan 11037, 11039, 11041 ve 11043 kendileri için veya istenilen bir kaynak için erkek kısır ana, 11038 idameci ve 55 tanesi de hibrit tohum üretiminde tozlayıcı olarak kullanılabilir.