Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bursa Uludağ Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Tuerdi Maitituersun
Danışman: KERİME ÜSTÜNOVA
Özet:Bu çalışmada, Uygur Türkçesinde dil bilgisel geçmiş zaman incelenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın derleme kaynağı olarak Halide İsrail’ın “Keçmiş” adlı romanı seçilmiştir. Tezin amacı, Uygur Türkçesindeki geçmiş zamanın ifade edilişi, geçmiş zamanı anlatan ek ve yapıların çok işlevli kullanımını kapsamlı bir şekilde betimlemektir. Bununla birlikte zamanı belirlemede etkili olan unsurları saptayarak geçmiş zamanın işaretleyicileriyle bunların arasındaki bağlantıları ortaya koymaktır. Bu bakış açısıyla konuya bütüncül olarak yaklaşılmış, geçmiş zaman konusu geniş bir biçimde ek, sözcük, sözcük öbeği, cümle, metin bağlamında ayrıntılı biçimde ele alınmıştır. Geçmiş zaman konusu incelenirken kılınış, görünüş, kanıtsallık, kiplik konularından da yararlanılmıştır. Ayrıca zaman çözümlemesi için mutlaka incelenmesi gereken olay zamanı, konuşma zamanı, referans zamanı ilişkilerine de yer verilmiştir. Çalışmanın giriş bölümünde tezin kapsamı, amacı, önemi, derlemi ile yöntem ve sınırlılıkları açıklanmıştır. “Zaman Kavramı ve Zamanla İlgili Konulara Genel Bir Bakış” başlıklı birinci bölümde gerçek zaman ve dil bilgisel zaman kavramlarıyla ilgili genel bilgiler, zaman türleri ve konuyla ilgili bazı çalışmalar verildikten sonra ana hatlarıyla kılınış, görünüş, kanıtsallık, kiplik konularına değinilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünü oluşturan inceleme kısmında “Uygur Türkçesinde Geçmiş Zaman” olarak belirlenen zaman ekleri ve zaman ekleriyle kurulu yapılar “Eylem Cümlesinde Geçmiş Zaman Anlatan Ek ve Yapılar”, “Geçmiş Zaman Dışı Anlatan Ek ve Yapıların Geçmiş Zaman İçin Kullanımı”, “Ad Cümlelerinde Geçmiş Zaman Anlatan Ek ve Yapılar” ve “Ad Cümlerlerinde Geçmiş Dışı Biçimlerinin Geçmiş Zamanı Anlatması” başlıkları altında incelenmiştir. Sonuç bölümünde incelemeden elde edilen veriler ve çalışma süresince başvurulan kaynaklar sunularak çalışma tamamlanmıştır.