Yezîdîlik ve temel inançları

---

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bursa Uludağ Üniversitesi, SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2021

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Suheyla Nur Özdemir

Danışman: ULVİ MURAT KILAVUZ

Özet:

Günümüzde yeni bir din iddiasında olan Yezidilik, tarih içerisinde geçirdiği süreç dikkate alınarak değerlendirilmesi gereken senkretik yapıda bir harekettir. Adi b. Müsafir, 11. yy.da Hakkari- Laleş Bölgesi’ne gelerek Adeviyye tarîkatini kurmuştur. Sünni çizgide başlayan Adeviyye tarîkati, zaman içerisinde çeşitli sosyal ve kültürel sebeplerle Yezidi hareketine evrilmiştir. İnanç unsurları ve ritüelleri sünni bakış açısı ile değerlendirildiğinde tek tanrıcı anlayıştan uzak olan Yezidilik, kendisini monoteist inanca sahip dünyanın en eski dini olarak tanıtmaktadır. Ancak kutsal kitapları, son döneme ait dini metinleri, inanç unsurları ve ritüelleri analiz edildiğinde birçok din ve kültürden etkilenen, mezhep kavramına daha yakın heterodoks bir inanç yapısı karşımıza çıkmaktadır. Bu heterodoks yapıda kendisine inanılan Yüce Varlıkla beraber Melek Tavus, Sultan Yezid ve Şeyh Adi inancı da bulunmakta ve her birinin tanrısal bir öz taşıdığına inanılmaktadır. Kitab-ı Cilve’de kullanılan “ben” dili ifadelerindeki “ben”in kim olduğu muallaktır. Kitab-ı Cilve’de hitab eden, Hudâ ya da Yezdân diye adlandırılan yaratıcı olabileceği gibi dünyanın idaresinin kendisine verildiğine inanılan Melek Tâvus da olabilir. Kutsal Kitapları Kitab-ı Cilve ve Mushâf-ı Reş olmakla beraber sözlü kültürün hakim olduğu Yezidilik’te dua ve öğüt içerikli metinler olan “kaviller” önemli bir yer tutmaktadır. Öldükten sonraki hayata dair tenasüh / reenkarnasyon inancı Yezîdîliğin en bariz karakteristik özelliklerinden birisidir. Bütün inanç sistemlerinde yer alan emir ve yasaklar Yezidi inancında zaman ve mekâna göre değişiklik göstermektedir. Ancak her Yezidinin uymak zorunda olduğu üç ilke, doğruluk, bilme ve utanma ilkesidir. Bu bağlamda Yezidi inanç unsurları incelenerek tarihi süreç içerisinde değerlendirmeye tabi tutulmuştur.