Tek Oturum Bilinçli Farkındalık Pratiğinin DRM Paradigmasında Bellek Yanılmaları Üzerindeki Etkisi


Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2023

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: EDA BAĞCI KIYAR

Asıl Danışman (Eş Danışmanlı Tezler İçin): Ahu Öztürk

Eş Danışman: Mine Mısırlısoy Bıyıkoğlu

Özet:

Bilinçli farkındalık pratiğinin çeşitli bilişsel süreçler üzerinde olumlu etkileri bulunmuştur. Ancak pratiğin DRM bellek yanılmalarına yatkınlığı artırabileceği de gösterilmiştir. Sonraki çalışmalar tutarsız sonuçlar sunmuştur. Bilinçli farkındalık pratiğinin DRM bellek yanılmaları üzerinde etkisi olmadığı; hatta DRM kelime listelerini kodlama sonrası geldiğinde bellek yanılmalarına yatkınlığı azalttığı bulunmuştur. Diğer yandan hem bilinçli farkındalığı araştırma metodolojisinde boşluklar bulunmaktadır hem pratiğin bilişsel etkilerine gevşemenin katkısı olasılığı söz konusudur. Bu çalışmada bilinçli farkındalık pratiğinin DRM görevindeki yeri manipüle edilerek ve gevşeme pratiği dahil edilerek, tek oturum bilinçli farkındalık pratiğinin DRM bellek yanılmaları üzerindeki etkisi incelenmiştir. Bilinçli farkındalık ve gevşeme pratiklerinin oluşturulması için tasarlanan ön çalışmada, üç gruplu randomize kontrollü öntest-sontestli desende katılımcılar (N = 146) bilinçli farkındalık, gevşeme ya da nötr senaryoları dinlemişlerdir. Ardından katılımcıların durumluk bilinçli farkındalık, gergin olma durumu ve duygudurum düzeyleri ölçülmüştür. Kontrol koşuluna göre, bilinçli farkındalık pratiği artan durumluk bilinçli farkındalık; gevşeme pratiği artan gevşeme yanıtı ortaya çıkarsa da bilinçli farkındalık ve gevşeme pratikleri birbirlerinden farklılaşmamıştır. Bilinçli farkındalık ve gevşeme pratiklerinin ayırt edilemeyen etkileri ile ana çalışmaya geçilmiştir. Durumluk bilinçli farkındalığın DRM bellek yanılmaları üzerindeki etkisinin incelendiği ana çalışmada katılımcılar (N = 135) kodlama öncesi bilinçli farkındalık, kodlama sonrası bilinçli farkındalık, kodlama öncesi gevşeme, kodlama sonrası gevşeme ve kontrol olmak üzere beş gruptan birine seçkisiz atanmışlardır. Katılımcılar bilinçli farkındalık, gevşeme ya da nötr senaryoları dinlemelerinin ardından DRM bellek görevini yerine getirmişlerdir. Gruplar arasında DRM bellek yanılmalarında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Tek oturum bilinçli farkındalık pratiğinin DRM bellek yanılmaları üzerinde bir etkisinin olmaması, durumluk bilinçli farkındalık modellerinin yaklaşımlarına göre açıklanmıştır.