Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bursa Uludağ Üniversitesi, FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2006
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Didem Karacaoğlu
Danışman: ŞÜKRAN DERE
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Özet:Bu çalışmada Emet Çayı’nın kirlilik düzeyi epipelik diyatomeler ve bentik omurgasızlar kullanılarak belirlenmiştir. Nisan 2001 ile Mayıs 2002 tarihleri arasında Emet Çayı’nda belirlenen beş istasyondan aylık olarak su, epipelik diyatom ve bentik omurgasız örnekleri toplanmıştır. Su kalitesinin tespiti için otuz fiziksel ve kimyasal değişkenin ölçümü yapılmıştır. PCA sonuçları su kalite parametrelerinden elektriksel iletkenlik, toplam çözünmüş madde, toplam sertlik, bor, kalsiyum, bikarbonat ve akarsu debisinin en önemli değişkenler olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte karbonat, magnezyum, pH, sülfat, klor ve çözünmüş oksijen diğer önemli bulunan çevresel değişkenler olmuştur. Akarsuyun jeolojik yapısının, madencilik faaliyetlerinin ve arazi kullanımının suyun kimyasal özelliklerini etkileyen en önemli faktör olduğu tespit edilmiştir. Çalışmada epipelik diyatomelere ait 180 takson, bentik omurgasızlara ait 88 takson tespit edilmiştir. Epipelik diyatomelerin kullanıldığı onsekiz metrik, bentik makroomurgasızların kullanıldığı yirmisekiz metrik uygulanmış ve bu metriklerin kirlilik gradienti ile ilişkileri belirlenmiştir. Epipelik diyatomelerin ve bentik omurgasızların kullanıldığı metriklerden çoğu, çevresel değişkenlerin kullanıldığı PCA’nın ilk iki ekseni ile anlamlı ilişki göstermiştir. DCA sonuçlarına göre epipelik diyatomelere uygulanan metriklerden epipelik diyatomelerin komunite yapısını en iyi temsil eden metriklerin kompozisyon ölçümlerine ait olduğu tespit edilmiş, bununla birlikte diyatom takson zenginliği ve Shannon-Wiener çeşitlilik indeksinin de epipelik diyatom komunitesini temsil ettiği tespit edilmiştir. Bentik omurgasızlara uygulanan metriklerden bentik omurgasızların komunite yapısını en iyi temsil eden metrikler kompozisyon ölçümleri ve dayanıklılık/dayanıksızlık ölçümleri kategorilerine ait metrikler olmuştur. CCA sonuçları, epipelik diyatomelerin komunite yapısını etkileyen en önemli değişkenlerin sıcaklık, pH, elektriksel iletkenlik, toplam çözünmüş madde, çözünmüş oksijen, silis, askıda katı madde ve kalsiyum olduğunu göstermektedir. CCA analizine göre bentik omurgasızların komunite yapısını etkileyen en önemli değişkenler ise kalsiyum, toplam çözünmüş madde, elektriksel iletkenlik, karbonat, magnezyum, sülfat, pH ve çözünmüş oksijen olarak tespit edilmiştir. Çalışmada ayrıca bazı fiziksel ve kimyasal değişkenler kullanılarak kıtaiçi su kaynaklarının kalite kriterlerine göre istasyonların su kalite sınıfları belirlenmiştir. Bununla birlikte bentik omurgasızların kullanıldığı bazı metriklere göre de biyolojik olarak su kalite sınıfları tespit edilmiştir. Çalışmada uygulanan istatistiksel analiz sonuçları Emet Çayı’nın jeolojik yapısının suyun kimyasal kompozisyonunu ve dolayısıyla epipelik diyatomelerin ve bentik omurgasızların komunite yapısını etkileyen birincil faktör olduğunu göstermiştir. İstatistiksel sonuçlar Çay’da organik kirlenmenin önemli olmadığını göstermektedir. Bununla birlikte kimyasal PCA eksenlerinde anlamlılık gösteren kimyasalların tümü Emet Çayı’nda inorganik kirlenmenin daha önemli olduğunu işaret etmektedir.