Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bursa Uludağ Üniversitesi, FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ, FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: SEMRA ÇELİK
Danışman: Yücel Taşdemir
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Özet:
Bu çalışmanın amacı, yarı-kentsel bir bölgeden Haziran 2021 ile Şubat 2022 tarihleri
arasında dış ortam havası ve zeytin ağacı bileşenlerinden alınan örneklerde çok halkalı
aromatik hidrokarbon (PAH) kütlelerini belirleyerek PAH’ların konsantasyonlarını, olası
kaynaklarını ve risk değerlendirmelerini ortaya koymaktadır. Atmosferik örnekler
yaklaşık 13 günlük periyotlarda pasif hava örnekleyici (PHÖ) ile toplanmıştır.
Atmosferik toplam PAH (Σ16PAH) konsantrasyonları ortalama 24,50±20.63 ng/m3
değerini alırken, örneklemelerde ölçülen değerler 4,0 ile 64,6 ng/m3 arasında değişmiştir.
Ayrıca, çalışmada tek (Klasik) ve çift PÜK içeren pasif hava örnekleyiciler (PHÖ’ler) eş
zamanlı olarak ve yanyana kullanılmıştır. Çift PÜK içeren PHÖ kullanımı bilebildiğimiz
kadarıyla literatürde ilk defa uygulanmıştır. Tek ve çift PÜK içeren PHÖ’lerden elde
edilen sonuçlar kütle bazında ve tür sayısı açısından mukayese edilmiştir. Örnekleme
periyodundaki Σ16PAH kütleleri tek PÜK diskte ortalama 1058,72±1042,94 ng (Aralık:
117,40-3380,28 ng) ve çift PÜK diskte ise 1930,46±1749,49 ng (Aralık: 279,64-5640,33
ng) olarak hesaplanmıştır. Çift PÜK’lerde hesaplanan kütle değeri %82 oranında daha
yüksek bulunmuştur. Alınan örneklerdeki Σ16 PAH için çift PÜK değerinin tek PÜK
değerine oranı 1,41 ile 3,45 arasında değişmiştir (ortalama: 1,99±0,50). Ayrıca tek ve çift
PÜK kütle sonuçları tür bazında değerlendirildiğinde yüksek korelasyon sonuçları
vermiştir. Yapraktaki toplam PAH konsantrasyonları ortalama 336,97±227,76 ng/g KM
(Kuru madde) olup 78,45-707,02 ng/g KM aralığında değişmiştir. Hava – yaprak
arasındaki PAH geçişleri üç farklı modele göre değerlendirilmiş ve modellenen değerler
halkalarına göre sınıflandırılmıştır. Düşük molekül ağırlıklı PAH türlerinde daha makul
sonuç alınırken, geçişin havadan bitkiye çökelme olarak gerçekleştiği bulunmuştur.
Ayrıca, toplanan zeytin meyvesi örnekleri de PAH’lar için değerlendirilmiş ve uygun
modellerle mukayese edilmişlerdir. Atmosferik verilerden hareketle bölgedeki olası PAH
kaynakları değişik metotlarla belirlenmiştir. Sonrasında, solunum kaynaklı risk
değerlendirmesi yapılmış ve sonuçların önerilen limitin altında kaldığı anlaşılmıştır.