Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Uludağ Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2006
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ŞUAYİP KÜÇÜKBAŞOL
Danışman: MUHARREM ERSİN KUŞDİL
Özet:Bireylerin suç ve sapkın davranışa (deviant behaviour) yönelmelerinin nedenleri hem biyolojik, hem sosyolojik hem de psikolojik kuramlarca açıklanmaya çalıştırılması. Psikoloji alanındaki açıklamalar arasında kisilik özellikleri (personality traits) yaklaşımı uzun sayılabilecek bir geçmişe sahiptir. Bu geleneğe dayanan ve yakın zamanlarda geliştirilerek yaygınlıkla kullanılan özellik yaklaşımlarından Costa ve McCrae’in Bes Faktör Kuramı insanların temel kisilik özellikleriyle (Duygusal istikrarsızlık, Dışadönüklük, Açıklık, Uyumluluk ve Sorumluluk) karakterize edilebileceğini ve bu özelliklerin bireylerin düşünce, duygu, davranışlarını önemli ölçüde etkilediğini ileri sürmektedir. Yaklaşım, mizaç temeline dayanan kisilik özelliklerinin biçimlenmesinin bireyin gelişim süreçleriyle yakından ilişkili olduğunu; özelliklerin açılımında çocukluk döneminin belirleyici bir önem taşıdığını vurgulamaktadır. Yaklaşım, gelişimsel yönleriyle suç ve sapkın davranış alanındaki çalışmalar için sınanabilir hipotezler kurabilme olanağı sunmaktadır. Sosyolojik alan içindeki yaklaşımlar arasında psikolojik açıklama düzeyine yakınlığı en yüksek kuramlardan biri ise, ‘özdenetim’ (self-control) kavramını suça yönelmede belirleyici faktör olarak öneren Genel Suç Kuramı’dır. Gottfredson ve Hirschi tarafından geliştirilen bu kuram, yine gelişimsel temaları öne çıkartmakta; çocukluk dönemi içindeki aile yaşantılarının özdenetim yetisi üzerindeki belirleyici etkisini vurgulamaktadır. Bu araştırma, kisilik özellikleri ve özdenetimin ergenlerin sapkın davranışlara yönelmelerindeki etkisini incelemek amacıyla gerçekleştirilmistir. Anket uygulaması yoluyla, Bursa ilinde farklı orta öğretim düzeyindeki okullarda öğrenim gören 13–17 yas arası 591 ögrenciden (268 kız ve 323 erkek) özdenetim düzeyleri, sahip oldukları kisilik özellikleri ve bildirdikleri sapkın davranış sıklıkları konusunda veri toplanmıştır. Verilerin korelasyon ve regresyon teknikleri kullanılarak yapılan analizlerinin sonuçları, katılımcıların özdenetim düzeylerinin incelenen beş kişilik özelliğinden Açıklık dışındaki dördü tarafından yordanabildiğini göstermiştir: özdenetim düzeyleri duygusal istikrarsızlık ve dışadönüklükle pozitif ilişkiler sergilerken, uyumluluk ve sorumluluk özellikleriyle negatif bağlantılar içindedir. Bulgular, kisilik özelliklerinin sapkın davranış sıklığı ortalamalarını yordamasında bazı cinsiyet farklılıkları bulunduğuna işaret etmektedir: Uyumluluk özelliği hem kızlar, hem de erkekler için etkin bir yordayıcı iken, kızların suç davranışlarına yönelmelerinde Duygusal istikrarsızlık faktörü de öne çıkmaktadır. Ancak, beklentilerin aksine, duygusal istikrarsızlık kız öğrencilerin sapkın davranışlara yönelmesi olasılığını azaltıcı bir etkiye sahiptir. Farklı sapkın davranış tiplerinde yine farklı kisilik özelliklerinin etkin olduğu ve bu özelliklerin yordayıcılıklarının cinsiyete göre ciddi farklılıklar sergilediği gözlenmiştir. Öte yandan, özdenetim düzeyinin tüm tiplerde her iki cinsiyet grubu için de en tutarlı yordayıcı olduğu belirlenmiştir.