Şemseddin Sami, Kamus-ı Arabi

---

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bursa Uludağ Üniversitesi, SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2020

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Saleh Jaradat

Danışman: HATİCE ŞAHİN

Özet:

Türk sözlükçülüğünün modernleşmesinde önemli rol üstlenen Şemseddin Sami, bu alandaki reformcu anlayışı ve savunduğu düşünceleri hem teorik olarak yazdığı çeşitli makalelerde sunmuş hem de hazırladığı sözlüklerde uygulamıştır. Şemseddin Sami'nin hazırladığı Kamus-ı Fransevî, Kamus-ı Arabî ve Kamus-ı Türkî gibi iki dilli ve tek dilli sözlükler sözlükçülük alanındaki yenilikçi anlayışın en önemli ürünlerindendir. Şemseddin Sami'nin yenilikçi anlayışının yansımaları sadece Türkçeden Türkçeye tek dilli sözlüklerde değil Arapçadan Türkçeye iki dilli sözlüklerde de görülmektedir. Bu sözlüklerde sistemsellik ve erişilebilirlik özelliklerinin olması gerektiğini dile getirmiş ve bu anlayışı Kamus-ı Arabî'de uygulamıştır. Kamus-ı Arabî, Kamus-ı Türkî'de olduğu gibi bu alanda getirdiği yeniliklerle Arapça-Türkçe sözlükçülük çalışmalarında bir dönüm noktasını oluşturmaktadır. Bu sözlükte uygulanan ve Şemseddin Sami'nin tarz-ı cedit olarak nitelendirdiği sistem, modern sözlük bilimi kriterlerine büyük ölçüde uymaktadır. Bu açıdan Kamus-ı Arabî tamamlanmamış olmasına rağmen modern sözlükçülük anlayışıyla yazılan ilk Arapça-Türkçe sözlük olarak kabul edilebilir. Bu çalışmada Şemseddin Sami'nin sözlükçülük ile ilgili görüşleri ele alınmıştır. Kamus-ı Arabî sözlük bilimi açısından değerlendirilip Latin alfabesine aktarılmıştır. Sözlüğün bütün maddelerini kapsayan ve alfabetik olarak sıralanan bir dizin hazırlanmıştır.