Tasavvufta Ricâlü'l-Gayb anlayışı -İbn Âbidîn örneği-

---

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Uludağ Üniversitesi, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2018

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: SELİM UĞUR

Danışman: ABDURREZZAK TEK

Özet:

Tasavvuf literatüründeki önemli kavramlardan biri ricâlü'l-gaybtır. Halkın, kendilerinin sahip olduğu makam ve hali hakkıyla bilemediği, öncü ve seçkin veliler grubunu ifade eder. Tüm tasavvuf ekollerinin ricâlü'l-gayb telakkisini benimsediği görülmektedir. Kur'an-ı Kerim'de ricalü'l-gayb kavramları açık bir delaletle yer almaz. Bununla birlikte "sâbikun" "mukarrebûn", "evliyaullah" gibi seçkin müminlerden bahsedilmiştir. Sûfîler ricâlü'l-gaybın bu zümrelerden olduğunu söylerler. Ricâlü'l-gayb kavramları ahbâr ve âsâr gibi rivayetlerde daha belirgindir. Konuyla ilgili sıhhat dereceleri farklı merfu, mevkuf, mürsel rivayetler ve seleften gelen bazı haberler bulunmaktadır. Ricalü'l-gayb telakkisinde yer alan temel kavramların terim anlamları daha çok sûfîlerin müşahede ve keşfine dayanır. Özellikle İbnü'l-Arabî ve el-Fütûhâtü'l-Mekkiyye'nin bu konuda ayrıcalıklı bir yeri vardır. Kutub, evtâd, nücebâ, nükabâ gibi rical zümrelerinin taşıdığı hususiyetler bütüncül bir bakış açısıyla değerlendirildiğinde ricalü'l-gaybin nezih itikat, salih amel ve güzel ahlakla müminler arasında temayüz etmiş ve özel ihsanlara nail olmuş bir veli taifesi olduğu anlaşılmaktadır. Sûfîler, bu konuda çeşitli soru veya itirazları bulunanları nefis mücahedesine ve kalp tasfiyesine davet etmişler, ricâlü'l-gayb makamlarına bizzat ulaşarak tecrübe etmelerini önermişlerdir. İspat noktasında böylesi bir uslüp takınmaları meselenin hemen hüküm verilmemesi gereken hassas bir konu olduğunu göstermektedir. Büyük Hanefi fakihi İbn Âbîdîn kendisine bu konuda sorulan sorular üzerine ricâlü'l-gayble ilgili bir risale hazırlamış ve ricâlü'l-gayb telakkisinin temel kavramları olan kutub, gavs, imâmân, abdal, evtâd, nücebâ ve nükabâdan bahsetmiştir. İslam dünyasında ilmiyle hüsnü kabul görmüş bir fakihin bu kavramlar hakkında eser telif etmesi konunun daha sağlıklı bir zeminde tartışılmasına vesile olmuştur.