Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Uludağ Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2016
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: YILDIZ MİNE EVCİ
Danışman: FATMA ESEN
Özet:Bu çalışmada yüksek hacimli hava örnekleyici (YHHÖ), pasif hava örnekleyiciler (PHÖ'ler) ve geliştirilmiş pasif hava örnekleyiciler (GPHÖ'ler) kullanılarak dış ortam havasındaki polihalkalı aromatik hidrokarbonların (PAH'lar) örneklemesi yapılmıştır. Örnekleme Bursa'da yarı kırsal bir bölgede, 04 Şubat 2013-03 Şubat 2014 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Çalışmada konsantrasyonların hesaplanması için 3'er adet PHÖ ve GPHÖ ile 1 adet YHHÖ eş zamanlı çalıştırılarak mevsimsel ve halkasal olarak örnekleme oranları (R, m3/gün) belirlenmiştir. Bununla birlikte, PHÖ ve GPHÖ ile bir yıl süresince 10, 20, 30, 40 ve 60 günlük periyotlarda örneklemeler yapılmıştır. Kış, ilkbahar, yaz ve sonbahar mevsimleri için YHHÖ ile elde edilen toplam (gaz+partikül) ∑15PAH konsantrasyonlarının minimum ve maksimum değerleri sırasıyla 38,6 ng/m3-419,1 ng/m3, 16,4 ng/m3-164,9 ng/m3, 5,6 ng/m3-16,2 ng/m3 ve 58,9 ng/m3-797,9 ng/m3 olarak hesaplanmıştır. Toplam PAH konsantrasyonları her mevsimde yaklaşık 3 ile 14 katı arasında değişmektedir. PAH konsantrasyonlarının mevsimsel ortalamaları partikül ve gaz faz için yüksekten düşüğe doğru sonbahar > kış > ilkbahar > yaz şeklinde sıralanmıştır. Düşük molekül ağırlıklı PAH'ların gaz fazında dört mevsim için baskın olduğu görülmüştür. Partikül fazda ise kış, ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde BbF ortak baskın PAH türüdür. Ayrıca, elde edilen sonuçlar aynı örnekleme bölgesinde geçmiş yıllarda yapılan çalışmalar ile karşılaştırılmıştır. 2009-2013 yılları arasında artan popülasyona bağlı olarak PAH konsantrasyon seviyelerinin de artırdığı düşünülmüştür. Hesaplanan örnekleme oranları (R) PHÖ'de 0,66-22,41 m3/gün, GPHÖ'de ise 0,08-11,16 m3/gün arasında değişkenlik göstermiştir. Bir yıl süresince yapılan bu çalışmada 10 günlük örneklerin ∑15PAH türü kütle değerleri PHÖ ve GPHÖ için sırasıyla 252,4-11752 ng ve 88,4-3325,51 ng arasında değişmiştir. Eş zamanlı çalıştırılan bu iki örnekleyiciden farklı kütle değerleri elde edilmiştir. Her iki örnekleyici ile elde edilen PAH kütleleri türlerine göre incelenmiş ve molekül ağırlığı düşük PAH'ların daha baskın olduğu görülmüştür. YHHÖ mevsimsel PAH konsantrasyonlarının toksisite eşdeğerleri gaz ve partikül faz için belirlenmiştir. Kanser riskinin en yüksek olduğu tür BaA olarak belirlenmiştir.