Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bursa Uludağ Üniversitesi, SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Burkhanadin Abdilkhakim
Danışman: ALİ İHSAN KARATAŞ
Özet:Orta Sirderya havzası günümüzde Kazakistan'ın güneyinde yer alan bir bölgedir. Bölge aynı zamanda Türklerin anayurdu olma özelliğine de sahiptir. Tarih boyunca Orta Sirderya havzası kuzeydeki göçebe Türkler ile Maveraünnehir'deki yerleşik hayat yaşayan halklar arasında dini ve kültürel bakımdan bir köprü rolü üstlenmiştir. M.Ö. binli yıllardan beri Sakalar tarafından idare edilen bölgenin demografik yapısı milliyet bakımından Maveraünnehire göre daha homojen olmuştur. Zira M.S. V. asırlarda Soğdların Orta Sirderya havzası ile Yedisu'da şehirler inşa edip mıntıkaya yerleşmelerine rağmen, bölge halkının çoğunluğunu genellikle Türk kökenli kabileler oluşturmuştur. M.S. VIII. yüzyıla kadar bölgede hakim olan Şamanizm, Budizm, Maniheizm, Nestürilik gibi din ve inanç akımları islam'ın aynı asrın ilk çeyreğinde bölgede yayılmaya başlamasıyla birlikte ortadan kaybolmuştur. Samaniterin Orta Asya'da hakim olduğu ıx. yüzyılın sonralarında ise İslam dini artık Orta Sirderya havzasının şehirlerinde büyük oranda kabul görmüştü. Göçebe Türklerin İslamlaşma süreci ise özellikle Karahanlılar döneminde bölgede ortaya çıkan Yeseviye tarikatından sonra hız kazanm ıştır. Xll. yüzyılın birinci yarısında bölge beş asırdan beri devam eden Müslümanların hakimiyetinden çıkıp gayri müslim olan Karahıtayların eline geçmiştir. Bununla birlikte dine höşgörülü davranan Karahıtaylar yönetimi altında Müslümanlar vergilerini ödemek suretiyle İslami hayatlarını serbestçe yaşamışlardır. X1L. yüzyılın son ve XlII. yüzyılın ilk çeyreklerinde ise Orta Sirderya havzası güçlenen Harezmşah Devleti'nin hakimiyeti altına girerek tekrar Müslüman yönetimine dönmüştür. Fakat yaklaşan Moğol tehlikesi sebebiyle bu durum uzun sürmemiştir.