Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bursa Uludağ Üniversitesi, EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: DİLARA KORKUSUZ
Danışman: Mustafa Kurt
Özet:
Çocuk gelişimi üzerine yapılan çalışmalar, çocukların gelişiminde ebeveynlerin
etkileşim davranışlarının önemli etkilerinin olduğunu ortaya koymuştur. Ebeveynlerin
etkileşim davranışlarının erken dönemde çocukların bilişsel, sosyal-duygusal ve dil-iletişim
gibi gelişim alanlarını desteklemektedir. Ebeveynlerinin olumlu etkileşim davranışlarının
özellikle özel gereksinimli çocukların gelişiminde daha fazla etkili olduğu bilinmektedir.
Yapılan araştırmalar özel gereksinimli ve tipik gelişen çocukların ebeveynlerinin etkileşim
davranışları arasında farklılıklar olduğunu tespit etmektedir. Dolayısıyla bu farklılıkların
nedenini anlamak, ebeveynlerin çocukları ile etkileşimlerinin niteliğini arttırmak ve özel
gereksinimli çocukların gelişimlerini desteklemek amacıyla ebeveynlerin hem özel
gereksinimli hem de tipik gelişen çocukları ile etkileşimlerinin incelenmesi önem arz
etmektedir.
Bu araştırmada özel gereksinimli ve tipik gelişen çocuğa sahip ebeveynlerin çocukları
ile etkileşimlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Tarama modeli ile desenlenmiş çalışmanın
katılımcı grubunu erken çocukluk döneminde (0-8 yaş) 20 özel gereksinimli çocuk (down
sendromu, zihin yetersizliği, OSB), tipik gelişen kardeşleri ve ebeveynleri oluşturmaktadır.
Veriler ebeveynlerin çocuklarıyla 10-15 dakikalık serbest oyun bağlamında etkileşim videoları
vii
alınarak toplanmıştır. Etkileşim videoları Ebeveyn Davranışını Değerlendirme Ölçeği-Türkçe
Versiyonu (EDDÖ-TV) ve Çocuk Davranışını Değerlendirme Ölçeği-Türkçe Versiyonu
(ÇDDÖ-TV) ölçekleri ile değerlendirilmiştir. Değerlendirmeler sonucunda elde edilen bulgular
Mann-Whitney U testi ile analiz edilmiştir.
Araştırma bulguları ebeveynlerin özel gereksinimli ve tipik gelişen çocukları ile
etkileşimlerinde farklılıklar ve benzerlikler olduğunu ortaya koymuştur. Ebeveynlerin özel
gereksinimli çocukları ile etkileşimlerinde tipik gelişen çocuklarına göre daha düşük düzeyde
duyarlı-yanıtlayıcı oldukları, duygusal ifade edici olma ve başarı odaklı-yönlendirici olma
etkileşim davranışlarında ise çocukları arasında anlamlı farklılık olmadığı tespit edilmiştir.
Kardeşlerin etkileşim davranış bulgularında, özel gereksinimli ve tipik gelişen kardeşlerin
ebeveynleri ile etkileşimlerinde anlamlı farklılıklar olduğu ortaya konmuştur. Tipik gelişen
kardeşler ebeveynleri ile etkileşimlerinde özel gereksinimli kardeşlerine göre daha yüksek
düzeyde dikkat etkileşim davranışı ve daha yüksek düzeyde başlatma davranışı sergilemişlerdir.