Orta Asya'da Nestûrî Türklere ait mezar taşları ve kitabeler (XIII. ve XIV. yüzyıllar)


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bursa Uludağ Üniversitesi, FEN-EDEBİYAT FAKÜLTESİ, TARİH, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2023

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: AYŞE ARSLAN

Danışman: Mehmet Tezcan

Özet:

Tarih boyunca Orta Asya coğrafyasında bulunan Türkler arasında birçok din kabul görmüş, Nestûrî Hristiyanlık inancı da bu kapsamda Orta Asya'da bulunan bazı Türk toplulukları tarafından benimsenmiştir. Hristiyanlığın Nestûrî mezhebini benimsemiş olan Türk topluluklarından günümüze ulaşan bazı arkeolojik ve epigrafik materyaller, araştırmacılara bu toplulukların dinî yaşamları hakkında fikir sahibi olma imkânını vermektedir. Bu açıdan söz konusu birincil kaynaklar, Nestûrî Türklerin dinî inancı hakkında bilgiye ulaşma konusunda kılavuz olma niteliği taşımaktadır. Tez çalışmamızının konusunu XIII. ve XIV. yüzyıllarda Orta Asya'da ve Çin'de yaşamış Nestûrî Türklere ait mezar taşları ve kitabeler teşkil etmektedir. Çalışmada güdülen amaç, bugüne kadar araştırmacılar tarafından bilim dünyasına kazandırılmış olan Süryani harfli mezar taşlarının toplu bir tetkikinin yapılmasıdır. Bu tez çalışmasında öncelikle tarihsel süreçte Orta Asya coğrafyasında Nestûrî Hristiyanlık inancının yayılması ve mezar taşlarının keşfedilme süreçleri hakkında ön bilgi verilmiş, sözü edilen inancın etkisiyle XIII. ve XIV. yüzyıllara ait Süryani alfabesi ile yazılmış Süryanice ve Türkçe mezar taşları transliterasyon (yazı çevirim) metodu kullanılarak toplu halde incelenmiştir. Çalışma içerisinde incelenen 871 adet mezar taşı tarihli, tarihsiz ve yazısız olacak şekilde ilgili coğrafyanın başlığı altında tasnif edilmiştir. Yayımlanmış mezar taşları Türkçe tercümeleriyle birlikte bir araya getirilmiş ve Orta Asya'da varlık göstermiş Nestûrî Türklerin XIII. ve XIV. yüzyıllardan günümüze ulaşan mezar taşları ile kitabelerinin müstakil bir derlemesi yapılmıştır.