Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bursa Uludağ Üniversitesi, SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2009
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: HASENE AYDIN
Danışman: Kerime Üstünova
Özet:Dil; ses, ek, sözcük, sözcük öbeği, cümle, cümleden büyük birlik gibi çeşitli dil birimlerinin düzenli işleyişiyle iletişimi sağlayan bir dizgedir. Bu birimler, sistem içinde birlikte hareket etmek zorundadır. Çünkü bunlardan birinin eksikliği, dil denen dizgede aksamaya neden olmaktadır. Dolayısıyla dil birimlerinin hepsi, aynı derecede önemlidir. Ancak geleneksel dil bilgisinde dile sözcükler topluluğu olarak bakılmakta ve cümle, yargı bildirmesi nedeniyle diğer dil birimlerinden üstün bir konumda görülmektedir. Bu durum, 1960'lı yıllara kadar dilin hep biçim yanının değerlendirilip anlam yanının göz ardı edilmesinden kaynaklanır. 1960'lı yıllardan itibaren dilin bütün birimleriyle bir sistem olarak görülmesi gerektiği düşüncesiyle birlikte bu bakış açısı değişir ve cümlenin iletişimi sağlamada yetersiz olduğu görüşü yaygınlaşmaya başlar. Böylece yetkin iletişime ulaşma konusunda araştırmaların yönü cümle üstü birimlere çevrilir. Tek başlarına ele alındıklarında anlamı sağlamada yetersiz kalan cümlelerin, diğer cümlelerle kurdukları ilişkiler çerçevesinde yani bağlam içinde değerlendirilmesi gerektiği görüşü, metinler üzerinde çalışmayı zorunlu kılmıştır.Bu çalışmada da iletişimi sağlamada cümlenin yetersizliğini ortaya koyabilmek ve cümleden büyük birlik (CBB) denen dil birimlerinin iletişimdeki rolünü görebilmek adına Oktay Akbal'ın Hayri Bey'li Üsküdar adlı öyküsü seçilmiştir. Cümle sınırlarının belirlenip eksiltilerin tamamlanmasının ardından cümlelerarası anlam ilişkilerinin incelenmesi sonucunda bazı cümleler arasında daha sıkı ilişkiler olduğu görülmüş ve bunlar, CBB adıyla bütün olarak değerlendirilmiştir. Bazen CBB içinde bile net anlam sağlanamadığından diğer CBB'lerin ve metin bağlamının dikkate alınması gerekmiştir. Bütün bunlar, iletişimi sağlama konusunda dil birimlerinin hepsinin önemli olduğu ve birlikte değerlendirilmesi gerektiği tezini destekler bulgulardır.