Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bursa Uludağ Üniversitesi, FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: EMİNE GÜRKAN AYYILDIZ
Danışman: Fatma Esen
Özet:
Bu çalıĢmada, Bursa ilindeki kentsel (Ovaakça) ve yarı-kentsel (Cumalıkızık)
özellikteki iki bölgeden, yüksek hacimli hava örnekleyicisi (YHHÖ) ve pasif hava
örnekleyicisi (PHÖ) ile dıĢ ortam hava örnekleri ve arı, bal ve polen örnekleri
toplanarak PAH konsantrasyonları belirlenmiĢtir. Örnekleme, 2017 yılı arıcılık
sezonunda (Mayıs-Eylül) YHHÖ, arı, bal ve polen örnekleri ile Mayıs 2017-Nisan 2018
tarihleri arasında dört mevsimi yansıtması bakımından PHÖ örneklerinin toplanmasıyla
gerçekleĢtirilmiĢtir. Ovaakça bölgesindeki PAH konsantrasyonları; PHÖ’de
25,47±30,84 ng/m3
, YHHÖ-gaz fazında 5,32±1,98 ng/m3
, YHHÖ-partikül fazda
0,81±0,56 ng/m
3
, arılarda 380,87±115,33 ng/g km, polende 261,77±109,64 ng/g km ve
ballarda 1811,99±107,50 ng/g km olarak belirlenmiĢtir. Cumalıkızık bölgesindeki
konsantrasyonlar ise; PHÖ’de 31,48±22,21 ng/m3
, YHHÖ-gaz ve partikül fazında
sırasıyla, 4,91±3,41 ng/m3
ve 1,84±1,82 ng/m3
, arılarda 226,34±30,21 ng/g km, polende
357,43±182,60 ng/g km ve balda 1535,33±346,85 ng/g km olarak ölçülmüĢtür.
YHHÖ’de gaz/partikül dağılım katsayısı, Kp, hesaplanarak yarı soğutulmuĢ sıvı buhar
basıncı (PL
0
) arasındaki lineer iliĢki ile oktanol-hava (KOA) ve is-oktanol (KSA)
yaklaĢımları incelenmiĢtir. Ölçülen ve modellenen Kp değerleri
absorbsiyon+adsorbsiyonun birarada olduğu dual modelle uyum göstermiĢtir. Sıcaklık
ile konsantrasyon arasındaki iliĢki Clausius–Clapeyron denklemi ile açıklanmıştır. PAH
konsantrasyonlarının aylık sıcaklık değiĢimleri tüm örnekleyicilerde incelenmiĢtir. 2 ve
3 halkalı PAH’lar baskın bulunmuĢtur. Örnekleyiciler arasındaki iliĢki korelasyon
yöntemiyle tartışılmıştır. EPA-PMF yöntemi ile PAH kaynakları belirlenmiştir.
Ovaakça bölgesindeki PAH kaynakları, araç egsoz emisyonları, fosil yakıtlar ve
biyokütlenin yakılması ile egsoz emisyonları olarak belirlenmiĢtir. Cumalıkızık
bölgesinde, odun/biyokütle yakılması ve benzinli/dizel araç egsoz emisyonları PAH
kaynaklarını oluşturmuĢtur. Ayrıca, sağlık riski değerlendirmesinde YHHÖ ve PHÖ
örnekleri güvenli seviyede (<10-6
), arı, bal ve polen örnekleri ise düşük risk seviyesinde
(10-6
- 10-4
) belirlenmiştir.