Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bursa Uludağ Üniversitesi, SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Erdal Aydın
Danışman: HATİCE ŞAHİN
Özet:Türk yazı dilinin 17. yüzyıldaki tarihî gelişimini daha sağlıklı bir şekilde ortaya koyabilmek amacıyla üzerinde çalışmaya değer bulduğumuz Ḥilyetü’l-Müluk adlı eser, Klasik Osmanlı Türkçesi döneminde nesir türünde yazılmış bir siyasetnamedir. Ḥilyetü’l-Müluk, İranlı Seyyid Ali Hemedanî’nin Zâhiretü'l-Mülûk adlı eserinin mütercim Muhammed bin Hüseyin Er-Revanî tarafından Sultan İbrahim adına tercümesi yapılmış, 07 Kasım 1642 tarihli, yarıya yakını telif bir eserdir. Eserin tek nüshası, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesinin Hazine bölümünde 360 numarada kayıtlıdır. 201 varaktan oluşan eser, nesih hattıyla yazılmış olup her varakta 19 satır bulunmaktadır. 47b-48b ve 75b-90b aralığında bulunan toplam 18 varakta derkenarlar yoğun bir şekilde kullanılmıştır. Metin harekesizdir; fakat genellikle ayet ve hadislerde hareke kullanılmıştır. Eser, ikisi mütercime ait olmak üzere toplam 12 babdan meydana gelmektedir. 75a’ya kadar olan bölüm, mütercimin tercümesine ekleme yaptığı ilk 2 babın olduğu bölümdür. Eklenen babların oldukça hacimli olması ve tercümeye farklı bir isim verilmesi, eserin telif/tercüme bir eser olduğunu göstermektedir. Mütercimin bu v maksatla eserin özgününden farklı olarak Ḥilyetü’l-Müluk adını vermeyi uygun bulduğu değerlendirilmektedir. Ḥilyetü’l-Müluk üzerine yaptığımız çalışmanın giriş bölümünde; Seyyid Ali Hemedanî ve Muhammed bin Hüseyin’in hayatları hakkında bilgi verilerek çalışmanın konusu ve amacı, eserin künyesi, muhtevası, Türk tarihi ve edebiyatı açısından yeri ve önemi, eserin hazırlanmasında kullanılan yöntem hakkında bilgiler verilmiştir. 17. yüzyıl Türkçesinin daha iyi bir şekilde ortaya konulabilmesine katkı sağlamak amacıyla eserin imlası, ses ve yapı bilgisi incelenmiştir. İmla bölümünde öncelikle, eserdeki ünlülerin ve ünsüzlerin başta, ortada ve sonda nasıl yazıldıkları belirtilmiştir. Ayrıca ünsüzlerin kalın ve ince sıraya göre yazılışları gösterilmiştir. Ses bilgisi bölümünde, ünlü-ünsüz uyumlarına ve fonetik hadiselere yer verilmiştir. Biçim bilgisi başlığı altında ise yapım ekleri, çekim ekleri, sıfatlar, zamirler, zarflar ve edatlar örneklendirilmeye çalışılmıştır. Metin bölümünde Ḥilyetü’l-Müluk’un çeviri yazılı metni verilmiştir. Dizin bölümünde, “TürkSözDiz” 2.1 dizin programından yararlanılarak metindeki kelimelerin alfabetik sıraya göre dizini oluşturulmuştur. Eserin söz varlığını ortaya koymak ve 17. yüzyıl Türkçesinin söz varlığına katkı sağlamak için yaklaşık olarak 8382 madde başlı söz dizini hazırlanmıştır. Dizindeki kelimelerin hepsi, metindeki sayfa ve satır numarası ile numaralandırılmış ve metne bağlı kalınarak anlamları verilmiştir. Dizin bölümünden sonra kişi adları dizini de oluşturulmuştur. Eserin sonunda; sonuç bölümüyle birlikte, çalışmada başvurulan kaynaklara, eklere ve öz geçmişe yer verilmiştir.