Abdullah Bosnevî’de varlık-imkân ve yokluk


Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bursa Uludağ Üniversitesi, SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2019

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Abdullah Çakır

Danışman: ABDURREZZAK TEK

Özet:

Mîlâdî 16. yy’ın sonu ile 17.yy’ın ilk yarısında yaşamış olan Abdullah Bosnevî, vahdet-i vücûd düşüncesinin en önemli ve etkin savunucularından biridir. Onun tüm düşüncesini, genelde vahdet-i vücûdun, özelde ise varlık-birlik-yokluk ve imkân kavramlarının anlam haritaları oluşturmaktadır. Bu bağlamda, varlıkyokluk ve imkân problemini, ontik ve epistemik boyutlarıyla Abdullah Bosnevî özelinde incelediğimiz bu çalışma, onun bu kavramlara getirdiği açıklamaları, ürettiği yeni kavramları ve yaklaşım biçimini dikkatlere sunmaktadır. Buna göre İbn Arabî’ye kadar olan varlık tartışmalarının tarihi seyrinin gözler önüne serilmesi amacını güden birinci bölümde, varlık kavramının, düşüncenin tarihi seyri içinde geçirdiği mühim kırılma noktaları üzerinde durulmuştur. Böylelikle İbn Arabî öncesi, varlık kavramının arkeolojisi yapılmış, arka planının fotoğrafı çekilmiştir. Ardından Bosnevî’nin, varlık tartışmalarının, kat’iyyen son noktası olarak telakki ettiği ve bu açıdan hâtemü’l-evliyâ olarak gördüğü İbn Arabî’nin, kendinden önceki düşünürler tarafından şekillendirilen varlık problemine katkısının neler olduğu sorgulanmıştır. Onun düşüncesinin orijinal yanları belirtilmeye çalışılmıştır. İkinci bölümde ise Bosnevî’nin, “Varlık” ve “Bir” kavramlarına bakışı, üçüncü bölümde Bosnevî’nin varlık-imkân ve yokluk kavramlarının çeşitli açılardan birbirleriyle olan ilişkilerine dair görüşleri tespit ve analiz edilmiştir. Üçüncü bölümde de yokluk kavramına getirdiği yeni açılımlar tartışmaya açılmıştır.