Türk Yurdu Dergisi, cilt.108, sa.384, ss.50-56, 2019 (Hakemli Dergi)
20. yüzyılın başlarından itibaren Çarlık
Rusya’sının çöküşüyle ilgili yaşanan tarihî olaylar, Rusya’daki Türk
toplulukları için millî-medenî düzeyde bilinçli ve örgütlü bir şekilde
teşkilatlanmaya ve birleşmeye yol açmış, bu bağlamda Türk toplulukları arasında
da ulusal kurtuluş hareketinin alevlenmesine ortam hazırlamıştır. Bir asrı
aşkın süreden beri Çarlık Rusya’sının işgali altında kalan Türk devletlerinin
bağımsızlığına giden bu yolda Türk Dünyasının idealist gençleri, İsmail
Gaspıralı’nın yazıları etrafında toplanmış, onun fikirleriyle gelişmiş,
kurtuluş çareleri aramışlardı. Kendi içlerinde medenî bir tartışma ile
Yenilikçi-Gelenekçi (Ceditçi-Kadimci) mücadelesini sürdürerek fikirlerini
olgunlaştırmaktaydılar. Ceditçi gençler, Türk toplumlarını geri bıraktıran,
elini kolunu, aklını zihnini bağlayan zincirleri parçalayacak gibiydiler. Ömrünü
bu yola adayan gençlerden biri de Azerbaycan’dan Nesip Yusufbeyli’ydi.
Nesip Yusufbeyli, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti’nin oluşum sürecinde önemli
bir rol oynayan siyaset ve devlet adamıydı. Bir yandan Türk Dünyasının bilge
kişisi İsmail Gaspıralı’nın damadı olmuş, diğer yandan da M. E. Resulzade’nin
rehberliğinde, zor zamanların adamı olarak Azerbaycan halkının Maliye ve Eğitim
Bakanı, toplumun lideri, Azerbaycan Halk Cumhuriyetinin ikinci Başbakanı
olmuştu. Bu çalışmada Nesip Yusufbeyli’nin Azerbaycan Halk Cumhuriyeti’nin ilk
Maliye ve Halk Eğitimi Bakanı ve ikinci Başbakanı iken Azerbaycan’ın eğitim
tarihine katkıları ve bu bağlamda eğitimin millileşmesi üzerindeki etkisi
üzerinde durulacaktır.
Anahtar Kelimeler: Ceditçilik, Nesip Yusufbeyli,
Azerbaycan eğitim tarihi, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti.