Akademik Veri Yönetim Sistemi
ERPA International Congresses on Education 2023, Balıkesir, Türkiye, 8 - 10 Eylül 2023, ss.1-3
İklim değişiklikleri ile birlikte etkilerini gün geçtikçe daha fazla hissettiren çevre sorunları,
küresel düzeyde ciddi bir tehdittir. Çevre sorunu, insanların doğal kaynakları kontrolsüz ve
bilinçsiz kullanımı ve doğal çevreye verdiği zarar sonucunda ortaya çıkan sorunlar olarak
tanımlanmaktadır. Başlıca çevre sorunları arasında hava, su, toprak, ışık, gürültü, su kirliliği,
nükleer atıklar, iklim değişikleri, erozyon, çölleşme ve orman yangınları yer almaktadır.
Çevre sorunlarını önlemenin ilk adımı, erken yaşta çevre bilinci yüksek bireylerin
yetiştirilmesinden geçmektedir.
Alan yazında yapılan araştırma sonuçları Türkiye’de çevre bilinci ile ilgili okul ortamı için
tasarlanmış mobil uygulama kullanımının yaygınlaşmadığını göstermektedir. Bu
araştırmalarda ailelerin mobil uygulamaları, çocuğun oyun zamanında kullanılmak üzere boş
vakit değerlendirme amacıyla indirilen oyunlar olarak gördükleri tespit edilmiştir. Bununla
birlikte, mobil bilgi işlem cihazları kullanmanın akademik başarıyı artırma, motive etme gibi
önerilen pek çok avantajlarına rağmen, çok az çalışmanın mobil cihazların en iyi şekilde nasıl
kullanılacağını ve bunu yapmanın etkililiğini ele aldığı görülmektedir. Bu araştırma
kapsamında öğrencilere kazanma, yeniden deneme, her an dönüt verebilme, ipucu verme,
mantıksal çıkarımlar yapma fırsatı verebilecek bir dijital oyun tasarlanmıştır. Mobil
öğrenmenin eğitim sistemine entegre edilmesiyle, çevre bilincine yönelik eğitimin daha
işlevsel hale geleceği düşünülmektedir.
Araştırma 2022-2023 eğitim öğretim yılında Bursa ilinde yer alan bir devlet ortaokulunda, 80
altıncı sınıf öğrencisi ile gerçekleştirilmiştir. Bu araştırmanın amaçları, ortaokul öğrencilerinin
çevre bilincini teşvik etmeye yönelik bir mobil oyun geliştirmek, iyileştirmek ve mobil
oyunun öğrencilerde çevre bilinci geliştirilmesine etkisini araştırmaktır. Araştırma soruları
aşağıda belirtilmiştir: 1. Mobil oyunun öğrencilerin bilişsel ve gelişimsel düzeyine uygunluğu
nasıldır? 2. Öğrencilerin Çevre Bilinci Ölçeğinden aldıkları ön-test ve son-test puanları
farklılık var mıdır? Bu sorulara cevap bulabilmek amacı ile araştırmada tasarım tabanlı
araştırma yöntemi kullanılmıştır. Tasarım tabanlı araştırma (TTA), kuramsal bir temele
dayandırılmış bir tasarıma bağlı olarak, paydaşların fikirleri çerçevesinde tartışılan, yenilikçi
öğrenme ortamı ya da kuram geliştirmeyi amaçlayan döngüsel bir yaklaşım olarak
tanımlanabilir. Bu araştırmada, nicel veri toplama aracı olarak 6. sınıf öğrencilerinin çevre
bilinci düzeylerini incelemek amacıyla, Erten (2000) tarafından geliştirilen “Çevre Bilinci
Ölçeği” (ÇBÖ) kullanılmıştır. Bu ölçek çevreye yönelik tutumlar, çevre bilgisi ve çevreyi
korumaya yönelik davranışları içeren 20 tutum, 20 çevre bilgisi ve 20 davranışa ait 60
maddeden oluşturmaktadır.
* Bu çalışma Bursa Uludağ Üniversitesi’nde yürütülmekte olan 1195 nolu “Ortaokulda Çevre Bilinci Oluşturmaya Yönelik
Geliştirilen bir Mobil Oyun Tasarımı ve Kullanımı: Karma Yöntem Araştırması” adlı Genel Araştırma Projesi (GAP)’nden
üretilmiştir.
Birinci araştırma sorusu olan “Mobil oyunun öğrencilerin bilişsel ve gelişimsel düzeyine
uygunluğu nasıldır?” adlı soruya cevap verebilmek için, altıncı sınıf öğrencilerinin bilişsel ve
duyuşsal gelişim özellikleri hakkında öğretmenlerden bilgi alınmıştır. Hedef kitle analizinin
tamamlanmasının ardından mobil oyunun senaryosu geliştirilmiştir. Mobil oyunun ara yüzü
Android studio’da java ve c++ dillerindeki kodlar kullanılarak oluşturulmuştur. İyileştirme
aşamasına yönelik olarak taslak tasarım okulda görevli iki Bilişim teknolojileri ve yazılım ve
üç fen bilgisi öğretmeni tarafından kullanılarak test edilmiştir. Uygulama aşamasında ilk
olarak ÇBÖ “ön test” olarak araştırmaya katılan öğrenciler tarafından cevaplanmıştır. Ön
testlerin tamamlanmasının ardından öğrenciler Android işletim sistemine sahip mobil
cihazlarla okula gelmişlerdir. İyileştirilmiş olan mobil oyun, öğrencilere iki ders saati boyunca
uygulanmıştır. Son olarak, ÇBÖ "son test” olarak araştırmaya katılan öğrenciler tarafından
cevaplanmıştır. Öğrencilerin çevre bilinci ölçeğinin ön test ve son testine verdikleri
cevaplardan elde edilen veriler SPSS 28 kullanılarak analiz edilmiştir. Verilerin normalliğinin
sınanmasının ardından bağımlı örneklemler t-testi ile analiz gerçekleştirilmiştir. Nicel analiz,
çalışma grubu ÇBÖ ön test ile son test puanları arasında, son test lehine anlamlı farkın olduğu
tespit edilmiştir. Bu araştırma sonucunda, tasarlanan mobil oyunun altıncı sınıf öğrencilerinin
çevre bilincini geliştirdiği belirlenmiştir. Bu çalışmanın sonuçlarından hareketle, çevre
bilincini geliştirmeye yönelik olarak altıncı sınıf fen bilimleri öğretmenlerinin derslerde bu
mobil oyunu kullanmaları ve bu sayede bilişim teknolojileri ile fen bilimleri dersini etkili
biçimde bütünleştirilmeleri önerilmektedir.