Akademik Veri Yönetim Sistemi
Teknolojik Gelişmeler Işığında Evrensel Tasarım, Havva Filiz Meşhur,Bilgehan Yılmaz Çakmak,Ceyhun Şekerci, Editör, Serüven Yayınevi, Ankara, ss.117-140, 2023
Yapılı çevrenin her kullanıcı için elverişli
olup olmadığının değerlendirilmesinde günümüzde en geçerli olarak kullanılan
kıstas Ronald Mace ve ekibi tarafından geliştirilen “evrensel tasarım
prensipleri”dir. “Herkes İçin Tasarım” dersi kapsamında irdelenen bu
prensiplerin özümsenmesi ve mimar adayları / mimarlar tarafından tasarım
pratiklerinin vazgeçilmez bir parçası haline getirilmesi, bu anlamda özgün
çözümler üretilmesi; içinde yaşamakta olduğumuz kentlerin ulaşılabilir hale
gelmesi ve “engelsiz mekânlar”ın sürdürülebilirliği adına son derece önemlidir.
Bu bildiriye konu olan çalışma ile teorik bir içeriğe sahip olan “Herkes İçin
Tasarım” dersi çerçevesinde edinilen kuramsal bilginin yaşam pratiğine
aktarılması hedeflenmektedir. Özellikle mekan kurgusu üzerine çalışan mimarlık
öğrencilerinin evrensel tasarıma dair edindikleri bilgiyi mekânsal
değerlendirme kriterlerine dahil etmelerinin ve bu anlamda bir alışkanlık
geliştirmelerinin edinilen bilgiyi kalıcı kılacağı ve bir süre sonra meslek
pratiklerinin de bir parçası haline geleceği öngörülmektedir. Mimarlık Bölümü
lisans 4. sınıf öğrencilerine yönelik olarak yürütülen “Herkes İçin Tasarım”
dersi kapsamında toplam 75 öğrenci ile evrensel tasarım prensiplerinin gündelik
yaşamlarında nasıl yer bulduğuna dair bir çalışma yürütülmüştür. Bu bağlamda
ilk aşamada öğrencilerden gündelik yaşamlarında en çok kullandıkları mekânları
sıralamaları istenmiştir. 2. aşamada bu yapıları evrensel tasarım prensipleri
doğrultusunda analiz etmeleri ve bu doğrultuda olumlu ve olumsuz buldukları
tasarım özelliklerini tespit etmeleri istenmiştir. 3. aşamada ise yapılan
tespitler doğrultusunda söz konusu mekânları evrensel tasarım prensiplerine
uygun, erişilebilir hale getirmek ve olumsuz buldukları durumları iyileştirmek
için öneriler sunmaları istenmiştir. Katılan öğrencilerin genel olarak dört
yapı üzerinde yoğunlaştıkları tespit edilmiştir. Bu yapıların ikisi üniversite
kampüsü içerisinde, diğer ikisi ise bir öğrenci yerleşimi olan Görükle
Mahallesi’nde yer almaktadır. “Herkes İçin Tasarım” eğitiminin sonunda
gerçekleştirilen bu alan çalışması ile söz konusu dört yapının farklı
kullanıcılar tarafından tespit edilen olumlu-olumsuz yönleri ve mimar
adaylarının olumsuz buldukları tasarım kararlarının iyileştirilmesi adına
sundukları çözüm önerileri bir araya getirilerek bütüncül biçimde
değerlendirilmektedir. Yapılan çalışma ile “Herkes İçin Tasarım” eğitimi almış
mimarlık lisans öğrencilerinin evrensel tasarım prensiplerinin tasarım
kararlarına dönüştürülmesi ve içselleştirilmesi adına farkındalık düzeyleri
tespit edilmekte, bu anlamda ürettikleri çözüm önerileri ortaya konmaktadır.
Analiz edilen yapıların üniversite öğrencisi olan gençlerin gündelik
yaşamlarında en çok vakit geçirdikleri alanlar olması, kentteki gençlik
mekânlarının kullanıcı dostu, engelsiz mekân niteliği kazanabilmesi için de
çözüm önerilerinin geliştirilmesini de beraberinde getirmektedir.