Akademik Veri Yönetim Sistemi
II. ULUSLARARASI SELANİK SANAT VE TASARIM SEMPOZYUMU, Thessaloniki, Yunanistan, 1 - 02 Mart 2024, ss.14-28
Kültür ve sanat bütünleşik bir şekilde birbirini tamamlayarak toplumun inanç ve yaşam şeklini
yansıtmaktadır. Bir milletin tarih boyunca ürettiği sözlü, yazılı, maddi ve manevi değerlerin bütünü
olan kültür, geçmiş yaşam birikimlerini yansıtan eserler aracılığıyla toplumla birlikte var olmaya
devam etmektedir. Mimari ise, toplumun kültürel değerlerini sanat ve tasarımla bütünleştirip bilimsel
yöntemlerle mekânlara dönüştürerek kültürün somut göstergelerini oluşturan bir disiplindir.
Yüzyıllardır insan, toplum, mimarlık ve tasarım kavramları dönüşümsel bir şekilde birbirlerini
etkilemeye devam etmektedirler.
İnsanlığın varoluşundan günümüze toplumları şekillendiren inanç sistemlerinin ibadet
gereksinimleriyle ortaya çıkan dini yapılar, toplum ve mimarlık arasındaki etkileşimin izlerini
yansıtmaktadırlar. Dolayısıyla inanç sistemlerinin ifadesi olan semboller, imgeler ve mimari şemalar
farklı dinlerde değişkenlik gösterirken, fiziksel ve mekânsal sınırların ötesinde art anlamlar ifade
etmektedir.
Sanat ve mimari tasarımın bütünleşmesiyle somutlaştırılan bu sembolik anlamların, zaman
içerisinde farklı nedenlerle yer değiştiren toplumların değişen inanç sistemleriyle birlikte silindiği ya
da dönüştürüldüğü görülmektedir. Bu çalışma kapsamında, çok kültürlü bir yapıya sahip olan Ege
coğrafyasının önemli beldelerinden biri olan Ayvalık’taki ibadet yapılarının geçirdikleri dönüşüm
süreci toplumsal değişim ile sanat ve tasarım etkileşimi bağlamında ele alınmaktadır. Mübadele
nedeniyle farklı bir topluma ev sahipliği yapmaya başlayan Ayvalık’taki Rum Ortodoks Kilislerinin
farklı bir inanç sistemine mensup ibadet yapıları olarak dönüştürülmesi ya da farklı işlevler yüklenerek
kullanımlarına devam edilmesinin yapılar üzerindeki etkileri karşılaştırmalı analiz yöntemiyle
tartışılmıştır. Ayvalık ve çevresinin tarihi, coğrafi ve demografik yapısındaki değişim sürecinin kısaca
özetlenmesinin ardından seçilen Rum Ortodoks Kiliselerinin değişim ve dönüşüm süreçleri sistematik
bir şekilde aktarılmıştır. Elde edilen veriler doğrultusunda, değişen sosyo-kültürel değerlerin ibadet
yapılarının mimari ve sanatsal özellikleri üzerindeki etkileri tartışılmış ve yapılacak koruma, yaşatma
çalışmalarına ışık tutacak öneriler geliştirilmiştir.
Culture and art complete each other in an integrated way and reflect the beliefs and way of life
of the society. Culture, which is the whole of oral, written, material and spiritual values produced by a
nation throughout history, continues to exist together with the society through artefacts reflecting past
life experiences. Architecture, on the other hand, is a discipline that integrates the cultural values of
the society with art and design and transforms them into spaces with scientific methods and creates
tangible indicators of culture. For centuries, the concepts of human, society, architecture and design
continue to affect each other in a transformational way.
Religious buildings, which have emerged with the worship requirements of belief systems that
have shaped societies since the existence of humanity, reflect the traces of the interaction between society and architecture. Therefore, symbols, images and architectural schemes, which are the
expression of belief systems, vary in different religions, while expressing extra meanings beyond
physical and spatial boundaries.
It is seen that these symbolic meanings, which are embodied by the integration of art and
architectural design, have been erased or transformed with the changing belief systems of societies that
have moved for different reasons over time. Within the scope of this study, the transformation process
of the religious buildings in Ayvalık, one of the important towns of the Aegean geography, which has
a multicultural structure, is discussed in the context of social change and the interaction of art and
design. The effects of the transformation of the Greek Orthodox Churches in Ayvalık, which started to
host a different community due to the exchange, as worship buildings belonging to a different belief
system or their continued use by assuming different functions are discussed with a comparative
analysis method. After briefly summarising the process of change in the historical, geographical and
demographic structure of Ayvalık and its surroundings, the change and transformation processes of the
selected Greek Orthodox Churches were systematically described. In line with the data obtained, the
effects of changing socio-cultural values on the architectural and artistic features of the worship
structures are discussed and suggestions are developed to shed light on the conservation and
preservation works to be carried out.