Research Information System
Aşı sempozyumu, Bursa, Turkey, 7 - 10 October 2021
Rotavirus gerek gelişmiş gerekse gelişmekte olan
ülkelerde beş yaş altı çocuklarda görülen akut gastroenteritin en önemli
etkenidir. Rotavirus gastroenteritine bağlı dünyada yılda yaklaşık 440.000 ölüm
görülmektedir. Rotavirus ishali nedeniyle dünyada her yıl 25 milyon hastaneye
başvuru, 2 milyon hastaneye yatış olduğu bildirilmektedir. Rotavirus aşı
araştırmaları 1970’li yılların ortalarında başlamıştır. İnsan rotaviruslarının
hücre kültüründe üretilmesinin güçlüğü nedeniyle değişik hayvan rotavirusları
(sığır ve maymun) atenüe edilmiştir.
İnsan Atenüe Rotavirus Aşısı
(Rotarix); İnsan 89-12 suşundan maymun böbrek hücre
kültüründe 33 kez pasajlanarak atenüe edildi ve RIX4414 insan rotavirus suşu
elde edildi. Serotip G1 içerir. Diğer serotiplere karşı da koruyucudur. Faz 3
çalışmalarda Avrupa, Latin Amerika ve Asya’da 60.000’den fazla çocukta aşının
etkinliği değerlendirildi. Aşı oral olarak 2 doz, 2 ay arayla uygulanmaktadır.
Yapılan randomize, çift kör, plasebo kontrollü bir çalışmada, 509 bebeğe (
yaşları 5-15 hafta) 105.2 plak oluşturan ünite (pfu), 106.4 pfu
ya da plasebo uygulanmıştır. Aşılanan bebeklerin %80’den fazlasında rotavirus
spesifik IgA antikoru saptanmıştır. Aşı ile ilgili ciddi yan etki görülmemiş,
güvenilir ve immunojenik olduğu sonucuna varılmıştır. Finlandiya’da 405 bebeğe
2 doz aşı uygulandığında aşının rotavirus gastroenteritine karşı etkinliği %73, ciddi rotavirus hastalığına karşı
etkinliği %90 olarak bulunmuştur. Aşı
2-4 ay bebeklerde %19 ateş, %17 ishale neden olmuştur. İki doz aşı sonrası 31
günlük gözlem döneminde, aşı grubunda 6, plasebo grubunda 7 olguda invajinasyon
görülmüştür. Korunmada
homotipik antikor yanıtı kadar heterotipik antikor yanıtının da önemli olduğu
savına dayanır. Tek bileşenli rotavirus aşısı, RV1, sadece homolog G1
enfeksiyonuna karşı değil, aynı zamanda gelişmekte olan ülkelerde sık görülen
G9 serotipi de dahil olmak üzere tüm RV serotiplerine karşı korunma sağlar.
Altı haftalıktan itibaren oral yolla 2 doz (minimum 4 hafta arayla) uygulanması
önerilir. Aşı, 2-8 °C‘de
depolanmalı ve saklanmalıdır. Raf ömrü 36 aydır. Buzdolabından çıkarıldıktan
sonra hemen kullanılması önerilir.
İnsan-Sığır Rotavirus WC3 Reassortant Aşı (RotaTeq);
İnsan G1-G4 rotavirus serotipleri ile sığır rotavirus WC3 reassortant
suşlarını içerir. Aşı ABD, Finlandiya’da çoğunlukla olmak üzere 11 ülkede
70.000’den fazla çocuğa uygulandı, aşının rotavirus hastalığına karşı %67,
ciddi rotavirus ishaline karşı %100 etken olduğu bulunmuştur. Aşı sonrası 42 günlük
gözlem döneminde, aşı grubunda 6, plasebo grubunda 5 olguda invajinasyon
geliştiği bildirilmiştir. Beş bileşenli reassortant
rotavirus aşısı (RV5, RotaTeq), 5 canlı attenüe insan-sığır (WC-3) reassortant
virüs içerir. Aşıda bulunan insan yüzey proteinleri G1-G4 ve P1A[8]’dir.
Koruyuculukta, serotip-spesifik nötralizan antikorların (homotipik immünite)
önemli olduğu savına dayanır. Aşının içerdiği 5 reassortant rotavirus, son 20
yılda dünya genelinde izole edilen RV suşlarının %85’inden fazlasını kapsar.
RV5 oral yolla 3 doz uygulanır. İki doz arasında en az 4 hafta olması önerilir.
Genelde önerilen aşı şeması 2, 4 ve 6. Aylarda 3 doz şeklindedir. Likit
formdadır. RV5 aşısının da 2-8 °C‘de
depolanması ve saklanması önerilir. Raf ömrü 24 aydır.
Sonuç olarak rotavirus aşıları
reenfeksiyonu önlememekle beraber ağır gastroenterite karşı koruyucudur. Canlı
aşı olduğu için immun yetersizliği ya da şüphesi olan çocuklara yapılmaz Aşı
sonrası gelişen sistemik antikor yanıtı daha uzun süre devam eder.