19. yüzyıl Osmanlı tarihinde her alanda köklü değişim ve dönüşümlerin yaşandığı bir dönemdir. Bu dönemde “nizam” kökünden türeyen Tanzimat’ın anlamına uygun şekilde hayata geçirilen pek çok kanuni düzenlemeden biri, Ticaret Hukuku sahasında Fransız Ticaret Kanunu’ndan tercüme edilen 1850 tarihli Ticaret Kanunnamesi olmuştur. Ardından yaklaşık 20 yıl sonra bu defa Medeni Hukuk ve Borçlar Hukuku alanlarında İslam hukukunun kodifikasyonuyla Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye ilan edilmiştir. Bunlara ek olarak benzer ilişki türlerini düzenleyen söz konusu yeni kanunları uygulamak üzere adli teşkilatta da değişikliklere gidilmiş ve mevcut yargı kuruluşlarının yanına ticaret ve nizamiye mahkemeleri gibi yeni mahkemeler teşkil edilmiştir. Bu kapsamda ilk olarak dönemin ticari ilişkilerini düzenleyen kanunlaştırma faaliyetleri ve adli teşkilatlanma hakkında kurumsal iktisat nosyonu gözetilerek kısaca bilgi verilmiştir. Daha sonra Ceride-i Mehâkim’de yer alan mahkeme kayıtları vasıtasıyla söz konusu hukuki ve adli değişimin iktisadi ve ticari ilişkilere etkisi değerlendirilmiştir. Bu çerçevede mahkeme kayıtlarından elde edilen bilgilerin tasnifi ile hangi tür iktisadi ilişkilerin (ticari ve finansal) kimler arasında gerçekleştirildiği, bu kimselerin çeşitli kimlikleri (dini, mesleki, bölgesel gibi) bağlamında değerlendirilmiştir. Ayrıca ulaşılan ticari ilişki ağları sayesinde iktisadi ilişkilerde cemaatçi toplum yapısının varlığı ve hangi toplumsal kimlikte kendisini gösterdiği tespit edilmeye çalışılmıştır.
The 19th century was a period in which radical changes and transformations were experienced in every field in Ottoman history. In this period, one of the many legal regulations implemented in accordance with the meaning of the Tanzimat, derived from the root of "regulation", was the Commercial Code of 1850, which was translated from the French Commercial Code in the field of Commercial Law. Afterwards approximately 20 years later, Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye was declared through the codification of Islamic law in the fields of Civil Law and Law of Obligations. In addition, some changes were made in the judicial organization in order to implement the new laws that regulate similar types of relationships. Thus, new courts such as commercial and nizamiye courts were established together with the existing judicial institutions. In this context, firstly, brief information is given about the legalization activities that regulate the commercial relations of the period and the judicial organization, considering the notion of institutional economics. Later on, the effect of legal and judicial changes on economic and commercial relations was evaluated through court records in Ceride-i Mehâkim. Within this scope, using the information obtained by the classification of court records, the types of economic relations (commercial and financial) between whom and the various identities of these people (religious, professional, regional, etc.) were evaluated. Thanks to the commercial relations networks obtained, the existence of the communal social structure in economic relations and in which social identity it manifests itself were tried to be determined.
