Kamusal Alanın Dönüşümü Üzerine Morfolojik Bir Bakış: Bursa Cumhu-riyet Alanı- Atatürk Heykeli Örneği

III. KENTSEL MORFOLOJİ SEMPOZYUMU,KENT MORFOLOJİLERİ: KENTSEL FORM ARAŞTIRMALARINDA ÇOK BOYUTLU YAKLAŞIMLAR, Ankara, Türkiye, 3 - 05 Mayıs 2021, ss.108-109

Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
Basıldığı Şehir: Ankara
Basıldığı Ülke: Türkiye
Sayfa Sayıları: ss.108-109
Bursa Uludağ Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Kentler tarihsel süreçte her dönem yeniden üretilmiş ve biçimlenmişlerdir. Özellikle kent merkezinde yer alarak kent için odak noktası haline gelen kamusal alanlar sürekli değişim-dönüşüm halindedir. Mekansal kullanımlarla ve ilişkilerle kamusal alandaki değişim- dönüşüm, farklı dinamiklerin fiziksel çevreye etkisiyle oluşmaktadır. Çünkü bu alanlar, toplumun her bileşeninin erişimine açık, kolektif kullanıma sahip gündelik hayat pratiklerinin her bağlamda yaşandığı mekanlardır. Bu mekanları tanımlayan ve kimliğini belirleyen işaret ve referans öğeleri olarak heykeller, kamusal alanları biçimlendiren bir niteliğe sahiptir. Bu bağlamda, kamusal alanların karakterini oluşturan bileşenlerin çevresini ve mekanı, mekanın da bu bileşenleri, biçimsel olarak zamanla nasıl değiştirdiğinin analiz edilmesi gerekmektedir.

Türkiye’de modernleşme projesi düşüncesiyle kentsel mekan yaklaşımı, mekanın daha iyi algılanmasını sağlayan ve etrafında düzenli mekanlar dizgesi yaratan ‘Atatürk Heykeli’ odak alınarak uygulanmıştır. Bu bağlamda Atatürk Heykeli, kamusal alanın oluşum ve biçimleniş sürecinde mekanı yaratan/üreten/biçimlendiren/ kurgulayan bir öge haline gelmektedir. Bu çalışmada, Atatürk Heykeli- kamusal alan ilişkisi tarihsel süreç boyunca irdelenmekte ve bu bağlamdaki mekânsal belirleyici-biçimlendirici etkisi araştırılmaktadır. Bu kapsamda çalışma, Bursa Cumhuriyet Alanı’na odaklanmaktadır. Bugün ‘Atatürk Heykeli’ ya da ‘Heykel’ olarak da bilinen ve tarif edilen alan kentin en merkezi bölgesi ve önemli bir kamusal mekandır. 1931 yılında inşa edilen heykel, Atatürk Bulvarı’nda ve kentsel bir obje olarak Cumhuriyet Alanı’nda bulunmanın ötesinde, sosyal, kültürel, politik anlamlar içererek yerin-kentin kimlik temsiliyetinde simgesel bir güce sahiptir. Bu sebeplerle, kentin kamusal yapılarının birçoğu Atatürk Heykeli’nin isimlendirdiği bulvar aksında ve heykelin çevresinde ve yakınında konumlandırılmıştır. Ayrıca Atatürk Heykeli tarihsel süreç içinde bölgedeki değişen işlevler, kullanımlar ve mekan organizasyonlarına göre alanın biçimsel örgütlenmesinde de belirleyici bir unsurdur.

Bu çerçevede, çalışma, öncelikle Bursa Cumhuriyet Alanı’nın, Atatürk Heykeli ve diğer mekansal bileşenleriyle birlikte biçimlenişini ve farklı dinamikler ve etkileşimler çerçevesinde bugüne kadarki değişim dönüşüm sürecini anlamayı amaçlamaktadır. Çalışmada, tarihsel süreç içinde gerçekleşen biçimsel değişim alana ait hava fotoğrafları, geçmiş ve güncel fotoğrafların çakıştırılması ve karşılaştırılması yoluyla izlenmektedir.

Bu izleme, heykel- çevresel kütle ilişkileri ve ölçek, heykel-zemin, heykel- mekânsal alan etkisi gibi ilişkilere ait analizlere dayanarak değerlendirilmektedir. Bu amaç ve çalışma doğrultusunda şu araştırma sorularına yanıt aranmaktadır: Kamusal alan- Atatürk Heykeli arasındaki etkileşim ve heykelin kamusal alanı biçimlendirişi ve kurgulayışı nasıl gerçekleşmektedir? Atatürk Heykeli’nin etrafında biçimlenen kamusal alan heykel ile nasıl bir diyalog içerisindedir? Heykelin kamusal alandaki varlığı ve üstlendiği rol mekanda biçimsel olarak nasıl bir değişim ve dönüşüme yol açmıştır?

Anahtar Kelimeler: Kamusal Alan, Bursa Cumhuriyet Alanı, Atatürk Heykeli, Mekansal Tipoloji, Değişim- Dönüşüm.