Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sa.61, ss.54-87, 2023 (Hakemli Dergi)
Hitap / seslenme ifadeleri, dil evreninin sunduğu seçenekler içerisinde, verici ile alıcı
arasında doğrudan bağın kurulabildiği, ilişkinin oluşturulabildiği dil birimlerindendir. Pek
çok sosyal bilim dalında farklı bakış açılarıyla incelenen hitap ifadeleri hakkında
değerlendirme yapabilmek için, her şeyden önce dilbilimsel ölçütlerle, bağlama duyarlı,
anlam esaslı bir sınıflandırma geliştirme gereksinimi vardır. Böyle bir sınıflandırmanın
geliştirilmesi için hitap ifadeleri açısından zengin söz dağarcığı sunan bir derlem
gereklidir. Tiyatro metinleri, konuşmalarla biçimlenen ve doğası gereği alıcı ile vericiyi
zorunlu kılan hitap ifadelerinin izlenebildiği en yetkin metin türlerinden biri olarak öne
çıkmaktadır. Haldun Taner’in basılmış 12 (on iki) tiyatro eserinin derlem olarak
kullanıldığı eldeki çalışmada tespit edilen hitap ifadeleri anlamsal özellikleri açısından 8
(sekiz) başlık altında incelenmiştir. Her bir başlıkta kısaca ilgili anlam alanı açıklanmaya
çalışılmış, daha sonra söz konusu gruba giren hitap ifadeleri sıralanmıştır. Birtakım
nitelikler bakımından belirginleşen hitap ifadeleri örneklerle ortaya konmuş ve
tartışılmıştır. Metinlerde geçen hitap ifadeleri hakkında değerlendirme yapılarak öne
sürülen sınıflandırmanın yeni araştırmalar için kullanılabilme esnekliğine sahip olduğu
sonucuna varılmıştır. Ayrıca alan yazınında eksikliği hissedilen tiyatro metinlerinin dil
incelemelerinde derlem olarak kullanımının önemi bu çalışma örneklemi aracılığıyla
vurgulanmıştır.
Addressing terms are among the language units in which a direct connection and
relationship can be established between the sender and the receiver, among the options
offered by the language universe. First of all, there is a need to develop a contextsensitive, meaning-based classification with linguistic criteria in order to be able to
evaluate the addressing terms, which are examined from different perspectives in many
social sciences. In order to develop such a classification, a corpus that offers a rich
vocabulary in terms of addressing terms is required. Theatrical texts stand out as one of
the most competent text types in which addressing terms, which are shaped by speeches
and require the receiver and the sender by their nature, can be followed. In the present
study, in which Haldun Taner’s published 12 (twelve) theatrical works were used as a
corpus, the addressing terms determined were examined under 8 (eight) titles in terms of
their semantic features. In each title, the relevant meaning area was tried to be explained
briefly, then the addressing terms that belonged to the group in question were listed.
Address terms, which became evident in terms of some qualities, were presented and
discussed with examples. By evaluating the addressing terms in the texts, it was
concluded that the proposed classification has the flexibility to be used for new research.
In addition, the importance of using theatrical texts as a corpus in language studies,
which is lacking in the literature, is emphasized through this study sample.