Akademik Veri Yönetim Sistemi
BİLGİ-BONN Tarih Lisansüstü Öğrenci Konferansı, İstanbul, Türkiye, 9 - 10 Mayıs 2025, (Yayınlanmadı)
Daima iktisadî ve kültürel bir öneme sahip olmuş olan ormanlar, Osmanlı Devleti’nde on dokuzuncu yüzyılın ortalarından itibaren korumacı ve faydacı bir çevre algısının tahkim ettiği bilimsel bir yaklaşımla işletilmeye başlanmıştır. Fakat bu ormanlar entomolojik ya da insani “tehdit”lerden uzak kalamamıştır. Yaklaşık olarak Küçük Buzul Çağı’nın son bulduğu 1850’li yıllardan itibaren kış mevsimlerinin gittikçe daha ılıman hale gelmesiyle Akdeniz coğrafyasında yayılma eğilimi gösteren çam kese böceklerinin on dokuzuncu yüzyılın sonlarında Prens Adalarındaki kızılçam ormanlarını istila etmeleri bu duruma önemli bir örnek teşkil etmiştir. Bu istila karşısında ilk müdahaleyi Prens Adaları bağlamında Adalar Daire-i Belediyesi yapmıştır. Fakat belediyenin bu böceğe karşı sürdürdüğü mücadelenin yetersiz kalması Orman, Ma’adin ve Ziraat Nezareti’nin devreye girmesini gerektirmiştir. Nezaret bu haşere ile mücadeleyi mekanik, kimyasal ve biyolojik yöntemler ön gören çeşitli talimatnameler ve tarifnamelerle organize etmiştir. Avrupa tecrübesini ciddiye alan nezaret, yabancı uzmanların bilgisine başvurduğu gibi daha önce Osmanlı Devleti’nde yaşanan çekirge istilalarına karşı verilen mücadelede elde edilen deneyimlerden de yararlanmaya çalışmıştır. Nezaretin yürürlüğe koymak için çaba sarf ettiği “Bi’l-umum Eşcara Arız Olan Tırtılların İtlafına Dair Nizamname” bunun en açık örneklerindendir. Bu bağlamda bu çalışma, Osmanlı merkez bürokratik mekanizmasının Prens Adalarındaki çam kese böceği istilasına verdiği tepkiyi merkeze almaktadır. Mücadelede Osmanlı bürokratlarının vurguladığı ve başarmayı arzuladığı temel şey “adaların başlıca ziynet ve letafetini” teşkil eden ve “adaların ciyâdet-i havâsını temin eden ağaçların teleften muhafazâsı[nı]” sağlamaktır. Bu söylem, Tanzimat sonrasında zenginleşen gayrimüslimler, Levantenler ve Osmanlı topraklarında mülkiyet hakkı elde edebilmiş yabancılar için önemli bir sayfiye yeri haline gelen ve kayık yarışları gibi etkinliklere ev sahipliği yaparak yeni zenginlerin ilgisine ve rağbetine mazhar olmuş Prens Adalarının ekonomik değerini koruma çabasının bir parçasıdır. Bu süreçte merkez bürokrasinin temel amacı “adalara olan rağbetin münkesir olmaması”nı sağlamaktır. Bu doğrultuda bu çalışma Prens Adalarında meydana gelen çam kese böceği istilasına karşı merkezi bürokrasi tarafından verilen tepkiyi inceleyecek ve odağına mücadelenin organizasyonu, kullanılan yöntemleri ve bürokratların söylemlerini alacaktır.