Akademik Veri Yönetim Sistemi
Kilitbahir / Çanakkale İlahiyat Fakültesi Dergisi, sa.21, ss.1-16, 2022 (Hakemli Dergi)
Bu çalışma, fıkıh usulüne dair birbiri ile karşılıklı ilişkiye sahip problemleri açıklığa kavuşturmayı
amaçlamaktadır. Çalışma, usulcüler nazarında önemli delillerden biri olan icma’nın delil değerinin
kaynağını irdelemektedir. Çalışmanın giriş bölümünde “Hücciyyet/delil” ve “icma” terimlerinin lügat
ve ıstılah anlamları açıklanmaktadır. Ardından usulcülerin icma’nın delil değeri ile ilgili görüşleri,
icma’ya delil olma hüviyeti kazandıran kaynağı tanımlarken izledikleri metot, bu metodun tahlîlî ve
dayanak olarak gösterilen delillerin tespiti yapılmaya gayret edilmiştir. Yine, usulcülerin icmanın delil
değerini sınırladıkları noktalar, icmanın delil menşeine göre usulcülerin görüşleri tespit edilmiş ve
bunların üç farklı yaklaşımdan müteşekkil olduğu görülmüştür. Bunlar: İcmanın naklî yönüne vurgu
yapan geleneksel yaklaşım, naklî ve aklî yönüne vurgu yapan naklî-aklî delillerle destekleyen yaklaşım
ve sadece aklî yönüne vurgu yapan yaklaşımdır. Bu yaklaşım tarzlarının icma’nın bir delil kaynağı
olarak tanımlanmasındaki görüş ayrılıklarının uygulamaya etkileri ele alınmaya çalışılmış; bu görüş
ayrılıklarının semeresi, usul meselelerinde ortaya konulmaya gayret edilmiştir. Bahsedilen
meselelerden ikisi önemli olup birincisi; icma edenlerin tevatür sayısına ulaşmasının şart koşulması;
ikincisi ise önceki milletlerin icma etme meselesidir. Çalışmanın sonucunda icmayı naklî delillerden
dolayı delil değeri kazandığı görüşü usulcülerin genel bakışını yansıttığı, Cüveynî’nin ise icmaya daha
çok bir tür haber bildirim metodu olarak baktığı, yeterli sayıda kişinin haber birliği sağlandığında delil
değeri kazanacağı görüşünde olduğu tespit edilmiştir. O, böylece geçmiş ümmet icmalarının da delil
değeri taşıdığı sonucuna varmıştır. Diğer taraftan bir kısım usulcü icmanın delil değerini sadece tevatür
ve haber verenlerin sayısıyla yeterli görmediği, bunların hata etme ihtimali olduğunu ancak naklî
delille bu hatanın ümmet üzerinden kaldırıldığı görüşünde oldukları tespit edilmiştir.