Öz

Araştırma Makalesi

Bir Heterotopya Mekânı Olarak “Beykoz Kundura”

Sezen YALÇIN 1*, Özgür EDİZ2

Mimari yapıların yıllar içindeki kullanımına bağlı olarak teknolojinin gelişmesi ve yeni ihtiyaçların doğması sonucunda mevcut işlevleri yetersiz kalabilmektedir. Mimari açıdan “nitelikli üretim” kapsamında ele alabileceğimiz yapılar toplumsal, bulundukları bölge açısından, sosyal ve kültürel olarak değerli oldukları için yeniden işlevlendirilmekistenirler. Bu çerçevede, “yeniden işlevlendirme çalışmaları”; kültürel miras açısından değerli olan mimari ürünlerin, güncel mekânsal ihtiyaçlara da cevap verecek bir şekilde ele alınmasıyla atıl durumda iken kullanıcıyla yeniden buluşturmak amacıyla yapılmaktadır.

Teknolojik gelişmeler, toplumsal ve siyasal değişimler, nüfus artışına bağlı olarak meydana gelen ihtiyaçlar gibi yeniden işlevlendirmeyi gerektiren faktörler, kullanıcıgereksinimlerindeki çeşitli farklılaşmalara sebep olmaktadır. Söz konusu farklılaşmalar değişim süreci kapsamında ve “heterojen mekân birliktelikleri” ile ele alındığında, Foucault’nun3 “heterotopik mekân” tanımlamalarıyla örtüşmeye başladıkları görülür.

Bu çalışmanın kurgusu, Foucault’nun ortaya koymuş olduğu “6 heterotopik mekânilkesi”ni dikkate alarak yeniden işlevlendirilen çeşitli endüstri yapılarının analiz edilmesiönerisi üzerine kurulmuştur. Aynı zamanda eski olanla yeniyi bir arada yaşatan mekanları heterotopya olarak tanımlayan Foucault’nun ortaya koyduğu ilkelerin varolduğu mekanları bulmayı amaçlayan çalışmada örneklem olarak “Beykoz Deri veKundura Fabrikası” yeni adıyla “Beykoz Kundura” seçilmiştir. Süreçte, yapılar grubunun geçirmiş olduğu çeşitli dönüşümlerle birlikte ortaya çıkan ve adeta kullanıcıyı “başka birmekandaymış” gibi hissettiren örnek bir heterotopya mekanına dönüşümü irdelenecektir.

Çalışmada öncelikle heterotopya kavramını ele almak ve netleştirmek amacıyla nitelaraştırma yöntemlerinden genel kaynak tarama yöntemi kullanılmıştır. Araştırma nesnesi olan alan ile ilgili tarihi süreç ve çeşitli dokümana dayalı teknik bilgiler için ise belgesel kaynak tarama yaklaşımı kullanılmıştır. Araştırma sürecinin omurgasını, seçilen mekânın'heterotopik' karakterinin analizinin yapılması ve kavramın somut bir mekân aracılığı ile irdelenmesi oluşturmaktadır. Elde edilen bulgular ile ilgili kavramın mimari kurgu ileilişkisi Foucault’nun daha önce ortaya koymuş olduğu ilkeler üzerinden yorumlanarak tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Beykoz Deri ve Kundura Fabrikası, Beykoz Kundura, Heterotopya,Michel Foucault, Yeniden İşlevlendirme