BÂKILLÂNÎ’NİN (Ö. 403/1013) İ‘CÂZ ANLAYIŞI

Creative Commons License

Divlekci C.

EKEV AKADEMİ DERGİSİ, cilt.23, sa.80, ss.73-94, 2019 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 23 Sayı: 80
  • Basım Tarihi: 2019
  • Dergi Adı: EKEV AKADEMİ DERGİSİ
  • Derginin Tarandığı İndeksler: TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Sayfa Sayıları: ss.73-94
  • Bursa Uludağ Üniversitesi Adresli: Hayır

Özet

Bâkıllânî, i‘câzu’l-Kur’an tarihinde “kitaplar dönemi” (IV. asır vs.) olarak bilinen dönemde eser verip, eseri elimize ulaşan ilk ehl-i sünnet âlimidir. İ‘câza dair görüşleri yaklaşık 14 asır boyunca tartışma konusu olup, gündemden düşmemiştir. Müellif, İ‘câzu’l-Kur’an adını verdiği eserinde, i‘câz çeşitlerine yer verir. Bunları, (ı) gâipten haberler, (ıı) Hz. Peygamber’in (a.s) ümmiliği ve (ııı) Kur’an nazmının (üslûbunun) emsalsiz oluşu şeklinde üç temel başlıkta ele alır. Müellifin üzerinde detaylı olarak durduğu bu üçüncü kısımdır. On alt başlık altında ele aldığı konuda hedefi, bir dil metni olarak Kur’an’ın edebî değerini ortaya koymak ve bir benzerinin getirilemeyişinin (i‘câz) temel gerekçelerini açıklamaktır. Bâkıllânî’nin temel tezi; Kur’an’ın üslûp ve anlatım biçiminin o güne kadar bilinen bütün edebî tür ve biçimlerden farklı olduğu şeklindedir. Yazar tezini, Kur’an’da, insan sözünde bulunamayacak; Kur’an’a özel belâgat unsurlarını belirlemek suretiyle ispata çalışır.

Anahtar kelimeler: Bâkıllânî, i‘câz, seci, Kur’an, nazım

Al-Bāqillānī (d. 403/1013) and His Understanding of I‘jaz

Abstract

Al- Bāqillānī is the first ahl al-Sunnah scholar who wrote a book on the period of books (4th century and so on) in the history of i'jaz al-Qur’an. His ideas on the i'jaz were discussed throughout centuries and were always remained at the center of discussions. In his I'jaz al-Qur’an, he reveals his thoughts about the i'jaz under three main categories: (i) prognostication, (ii) the Prophet Muhammad's inability to create a major literary work, (iii) uniqueness of the verse (style) of the Qur'an. The focus of his argument lays in the last category in which he explains his thought under ten subchapters. His aim is to provide a literary evaluation of the Qur’an as a linguistic text and explain the basic reasons of its unique character. His proposes that the style and narration of the Qur’an are different from all known literary genres and styles. He defends his thesis by identifying distinct rhetorical elements in the Qur’an, which is hard to find in human language. 

Keywords: Al-Bāqillānī, i‘jâz, saj‘, Qur’an, nazm (style)