Akademik Veri Yönetim Sistemi
Prof. Dr. Sadettin Özçelik Armağanı, BOZ; Erdoğan- KARADEMİR; Fevzi, Editör, Gazi Kitabevi, Ankara, ss.284-298, 2021
Canlı
ya da canlıya ait bir öznenin yaptığı, gerçekleşmesi için belli bir sürenin
geçmesi gereken, zamanla ortaya çıkan durumu anlatan boyun
uzaması, çamaşırın ağarması, çatının akması, demirin paslanması, el kaslarının
körelmesi, hamurun kabarması, hastanın iyileşmesi, insanın öfkelenmesi, kızın
güzelleşmesi, muradın yeşermesi, oğlanın sinirlenmesi, öğrencinin öğrenmesi,
saçların kırlaşması, sebzenin meyvenin çürümesi, şerbetin ağdalaşması, yüzün
kızarması vb. eylemler olma bildirirler.
Bunlarda istem dışı gerçekleşen bir neden olmaktan söz edilebilir. Olma
eylemleri; yapan, kılan, eden, yaptıran, ettiren, kıldıran vb. nitelikli özne
istemezler; sadece zorunlu olarak a.
olan nitelikli birincil özne, b. olduran
nitelikli ikincil özne, c. oldurulan
nitelikli ikincil öznelerle ve seçimlik olarak ikincil nesne ve zarf
tümleçleriyle bir araya gelirler. Geçişsiz olduklarından çevrelerinde ekli ya
da eksiz birincil nesne istemezler. Dolayısıyla bu eylemlerin kurduğu
cümlelerde öge sayısı, kılıcı ve yapıcı eylemlere göre daha azdır. Kendi
kendine olma bildiren eylemlerin, biçim bilimsel yöntemle dönüşlü ve işteş
çatıya girmeleri, bir başka deyişle dönüşlülük ve işteşlik eklerini almaları olanaksızdır.
Olma eylemleri, yaptırım eki alarak yaptırımlı çatıya girebilirler. Edilgen
çatıya girişleri ise daha sınırlıdır. Edilgenlik ekini her olma eylemi almadığı
gibi alanlar da ancak yaptırım ekinin ardından alabilir.