Akademik Veri Yönetim Sistemi
ILAHIYAT TETKIKLERI DERGISI, cilt.1, sa.58, ss.67-76, 2022 (ESCI)
Şiî halk dindarlığının en güçlü unsuru Muharrem ayında icra edilen matem merasimleridir. Muharrem matemi ve benzeri dinî merasimler Şiî Müslümanlara İmam Hüseyin başta olmak üzere On İki İmam’la olan bağlarını tazeleme ve toplumsal hafızalarını canlı tutma imkânı vermektedir. Bireysel dindarlığın önemli bir bileşenini oluşturan bu merasimler aynı zamanda kapsamlı bir toplumsal ve siyasî muhtevaya sahiptir. Bunun günümüz İran’ındaki en önemli örneği, merasimleri icra etmek için bir araya gelmiş insanlardan müteşekkil dinî heyetlerdir. Fütüvvet geleneğinin etkilerinin görüldüğü dinî heyetler, modern dönemde İran toplumunun ürettiği özgün bir fenomendir. Heyetlerin düzenlediği dinî meclislerde farklı ekonomik ve sosyal sınıflara ait kimseler ortak bir platformda buluşmakta, böylece dayanışma ve yardımlaşma ağı inşa etmektedir. Heyetler, sivil ve gayri resmî olmaları sebebiyle hareket kabiliyeti yüksek ve dinamik yapılardır. Bu dinamiklik İran İslâm Devrimi ve sonrasında da İran-Irak savaşında kilit bir rol oynamalarını sağlamıştır. Toplumsal şartlar değiştikçe heyetler de değişime uğramış, bu durum yönetimin heyetleri kontrol altına almak istemesine sebep olmuştur. Bu çalışma heyetlerin tarihsel ve dinî kökenlerini, yapısını, işlevlerini ve siyasetle ilişkisini konu edinerek, halk dindarlığının toplumsal ve siyasal etki gücünü ortaya koymaktadır.
The strongest element of Shi‘ite popular religiosity is the mourning ceremonies performed in
Moḥarram. ʿĀšūrā and similar religious ceremonies allow Shi‘ite Muslims to renew their ties with
the twelve Imams, especially Imām Ḥusayn (d. 61/680) and to keep their collective memories
alive. These ceremonies that constitute an important component of private religiosity have a
comprehensive social and political aspect. One of the most important examples of this in contemporary Iran is the religious associations (hey’at, plural hey’athā) composed of people who
came together to perform religious ceremonies. Religious associations are a unique phenomenon
produced by Iranian society in the modern period though the Fotowwa tradition (Javānmardī)
has a strong influence on them. They are remarkable in terms of bringing people from different
economic and social classes together on a common platform. Religious associations are dynamic
structures with high mobility due to their civil and informal nature. This dynamism enabled them
to play a key role in the Iranian Islamic Revolution and the Iran–Iraq war. As social conditions and
styles of religiosity have changed, nature of religious associations has also changed; therefore, the
authority wants to take them under control. This study reveals the social and political influence
of popular religiosity by addressing the historical and religious origins and structure and social
functions of the religious associations in addition to their relationship with politics.