Akademik Veri Yönetim Sistemi
19. Uludağ İç Hastalıkları Ulusal Kış Kongresi, Bursa, Türkiye, 2 - 05 Mart 2023, ss.400-401
Giriş
Multipl endokrin neoplazi (MEN) aynı hastada birden fazla bölgede endokrinolojik tümörlerle karakterize bir sendromdur. MEN 1, MEN 2 (2A ve 2B) ve MEN 4 şeklinde alt gruplar tanımlanmıştır. Bir hastada iki veya daha fazla organda spesifik endokrin tümörün bir arada bulunması, MEN tanılı hastanın birinci derece akrabalarında en az bir organda ilişkili tümöral lezyonun saptanması veya henüz klinik bulgu geliştirmemiş bireyde genetik mutasyonun gösterilmesi ile MEN tanısı konulabilir. 1,2 MEN 1 primer hiperparatiroidi, gastro-entero-pankreatik nöroendokrin tümörler ve hipofizer tümörler ile karakterize olup prevalansının 1/30.000 olduğu tahmin edilmektedir.1 MEN 2 için bildirilen prevalans yüz binde 1-10 arasında değişmektedir. 3 MEN 2A’da karakteristik bulgular medüller tiroid karsinomu, feokromasitoma ve hiperparatiroidi iken; MEN 2B’de (MEN 3) ek olarak marfanoid fenotip ve mukozal nöromlar izlenebilir. MEN 4 ise paratiroid ve hipofiz tümörlerinin yanı sıra böbrek, adrenal ve reproduktif organlarda tümörlerle karşımıza çıkabilir. 1 Ülkemizde MEN hastalarına ait literatür verileri kısıtlıdır ve çoğunlukla vaka bildirimleri şeklindedir. 4-7 Bu çalışmada, merkezimizde takip edilen MEN hastalarının klinik özelliklerinin ve tedavilere yanıtının değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
Gereç ve Yöntem
Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesinde Ocak 2014-Kasım 2022 tarihleri arasında MEN tanısı konulmuş veya bu tanıyla izlenmekte olan erişkin hastalar çalışmaya dahil edildi. Literatüre uygun olarak MEN tanısı için aşağıdaki üç kriterden birinin varlığı yeterli kabul edildi: 1) İki veya daha fazla endokrinolojik organda MEN ilişkili (MEN 1 için paratiroid, hipofiz, pankreatik nöroendokrin tümör; MEN 2 için medüller tiroid karsinomu, feokromasitoma, primer hiperparatiroidi) tümör varlığı; 2) MEN tanılı birinci derece akraba varlığında, hastada tek organda MEN ilişkili endokrinolojik tümör saptanması; 3) Henüz klinik bulgu geliştirmemiş asemptomatik bireyde genetik mutasyonun gösterilmesi. Hastaların endokrinoloji takiplerindeki veriler retrospektif olarak değerlendirildi.
Bulgular
Çalışmamızda MEN tanı kriterlerini sağlayan 29 hasta mevcuttu (17 kadın, 12 erkek). MEN 1 tanılı 23 hasta, MEN 2A tanılı 6 hasta çalışmaya dahil edildi. MEN 2B ve MEN 4 tanılı hasta yoktu. Çalışmaya dahil edilen hastaların yaş ortalaması 47.4±13 yıl idi. Ortalama tanı yaşı MEN 1 hastalarında 40.3±13.4 yıl (yaş aralığı: 19-70 yaş), MEN 2A hastalarında 42.5±9.8 yıl (yaş aralığı: 27-56 yaş) idi. Hastaların 15’ine (%51.7) genetik analiz yapılmıştı (MEN 1 tanılı 9 hasta, MEN 2A tanılı 6 hasta). Tanı kriterleri sağlandıktan sonraki ortalama takip süresi MEN 1 için 71.8±52.0 ay, MEN 2A için 75.6±50.5 aydı. MEN 1 tanılı hastaların 22’sinde (%95.6) paratiroid adenomu, 13’ünde (%56.5) prolaktinoma, 4’ünde (%17.4) akromegali, 1’inde (%4.3) non-fonksiyone hipofiz adenomu, 6’sında (%26.0) insülinoma, 3’ünde (%13.0) gastrinoma, 1 hastada (%4.3) non-fonksiyone pankreatik nöroendokrin tümör saptandı. Toplamda 10 hastada (%43.4) gastro-entero-pankreatik nöroendokrin tümör mevcuttu. Klinik bulgusu olan 22 MEN 1 hastasından ilk tanı alan tümör 8 hastada paratiroid adenomu, 5 hastada prolaktinoma, 4 hastada akromegali, 3 hastada insülinoma iken; bir hastada eş zamanlı olarak hiperparatiroidi ve insülinoma, diğer bir hastada da eş zamanlı hiperparatiroidi ve prolaktinoma saptanmıştı. MEN 2A tanılı hastaların tamamında tiroid medüller karsinom, 3’ünde (%50) feokromasitoma mevcuttu; paratiroid ~ 401 ~ adenomu olan hasta yoktu. Tüm MEN 2A hastalarında ilk saptanan tümör medüller tiroid karsinomuydu. MEN 1 sendromlu hastaların 14’ünde (%60.8), MEN 2A hastalarının 2’sinde (%33.3) takipte nüks/rezidü lezyon görülmüştü. Nüks paratiroid adenomu nedeniyle tekrar opere edilen 5 MEN 1 hastası (%22.7) vardı. MEN 1 hastalarının 1’inde (%4.3), MEN 2A hastalarının 5’inde (%83.3) metastaz saptanmıştı. Takipte iki (%8.7) MEN 1 hastası eksitus olmuştu (iki hasta da 75 yaşında eksitus); MEN 2A hastalarından eksitus olan yoktu.
Tartışma
MEN sendromları tanı için farkındalık ve yüksek klinik şüphe gerektiren heterojen bir hastalık grubudur. Çalışmamızda MEN 1 ve MEN 2A için karakteristik endokrin tümörlerin görülme oranları genel olarak literatür verileriyle örtüşmektedir. 1,3 Ancak çalışmamızda MEN 2A hastaları arasında paratiroid adenomu saptanmamış olup bu durum küçük hasta popülasyonu ile ilişkilendirilebilir. MEN sendromlarında bazı klinik bulgular daha erken yaşta görülme, multipl olma veya daha yüksek rekürrens ve metastaz oranı ile MEN dışı vakalardan farklılık gösterebilir. 1-3 Tedavi edilmemiş MEN 1 hastalarında mortalite yüksek olup tedavi almadığında bu hastaların ancak yarısı 50 yaşına ulaşabilmektedir. 1 Çalışmamızda MEN 1 hastalarında tedavi altında mortalite oranı düşük bulunmuştur. MEN 2 sendromu medüller tiroid kanseri olgularının %20’sinden sorumlu olmakla birlikte bu sendromdaki tümörlerin daha sıklıkla bilateral ve multifokal özellik gösterdiği ve daha agresif seyrettiği bildirilmiştir. 3 Çalışmamızda ise tedavi altındaki altı MEN 2A hastasının 5’inde metastaz saptanmış; ancak ortalama yaklaşık 75 aylık takipte mortalite gözlenmemiştir.
Sonuç
MEN sendromları nadir görülmektedir; ancak hastalığın farkında olmak erken tedavi, hastalığın yönetimi, prognoz belirleme ve aile taraması açısından önemlidir.8
Kaynaklar
1. McDonnell JE, Gild ML, Clifton-Bligh RJ, Robinson BG. Multiple endocrine neoplasia: an update. Intern Med J. 2019 Aug;49(8):954-961. doi: 10.1111/imj.14394.
2. Thakker RV, Newey PJ, Walls GV, Bilezikian J, Dralle H, Ebeling PR, Melmed S, Sakurai A, Tonelli F, Brandi ML; Endocrine Society. Clinical practice guidelines for multiple endocrine neoplasia type 1 (MEN1). J Clin Endocrinol Metab. 2012 Sep;97(9):2990-3011. doi: 10.1210/jc.2012-1230.
3. Saravana-Bawan B, Pasternak J. Multiple endocrine neoplasia 2: an overview. Ther Adv Chronic Dis. 2022 Feb 25;13:20406223221079246. doi: 10.1177/20406223221079246. 4. Demirtaş CÖ, Ata P, Çetin A, Türkyılmaz A, Duman DG. A large Turkish pedigree with multiple endocrine neoplasia type 1 syndrome carrying a rare mutation: c.1680_1683 del TGAG. Turk J Gastroenterol. 2020 Jul;31(7):508-514. doi: 10.5152/tjg.2020.19830.
5. Ozturk M, Chiu CY, Akdeniz N, Jenq SF, Chang SC, Hsa CY, Jap TS. Two novel mutations in the MEN1 gene in subjects with multiple endocrine neoplasia-1. J Endocrinol Invest. 2006 Jun;29(6):523- 7. doi: 10.1007/BF03344142.
6. Gursoy A, Erdogan MF, Kamel N. Severe reversible dilated cardiomyopathy in a patient with multiple endocrine neoplasia 2A syndrome. J Endocrinol Invest. 2006 Apr;29(4):363-6. doi: 10.1007/BF03344110.
7. Erdogan MF, Gulec B, Gursoy A, Pekcan M, Azal O, Gunhan O, Bayer A. Multiple endocrine neoplasia 2B presenting with pseudo-Hirschsprung's disease. J Natl Med Assoc. 2006 May;98(5):783- 6.
8. Goroshi M, Bandgar T, Lila AR, Jadhav SS, Khare S, Shrikhande SV, Uchino S, Dalvi AN, Shah NS.
Multiple endocrine neoplasia type 1 syndrome: single centre experience from western India. Fam
Cancer. 2016 Oct;15(4):617-24. doi: 10.1007/s10689-016-9891-7.