Akademik Veri Yönetim Sistemi
Palandöken'den Beşparmaklar'a Akademide 41 Yıl Prof.Dr. Metin Karadağ Armağanı, Nevin Akkaya,Hülya Taş,Fatma Bölükbaş,Derya Yaylı,Hatice Kayhan,Ümral Deveci,Mehmet Akkaya, Editör, Artikel Akademi, İstanbul, ss.299-308, 2024
Bu çalışmada Türk edebiyatı tarihyazımında önemli bir kavram veya
kavramsallaştırma olan Ortodoks ve kanon kavramları üzerine kısa bir tartışma
yürütülmektedir. Türk kültür tarihi ve Türk İslam tarihinde Ortodoksi
kavramının sorunlu olduğu anlaşılmaktadır. Yazı boyunca Ortaçağdan Yeniçağ ve Yakınçağa
da miras bırakılan bir kanonsuzluk olduğu da iddia edilmektedir. Anadolu Türk
kültür ve edebiyat tarihinin “kanon” idrakini taşımadığı, Ortodoksluğun da
zannedildiği gibi merkezi bir unsur olmadığı tezi temellendirilemeye
çalışılmaktadır. “Büyük anlatı”nın devamlılığı yoktur, “büyük gelenek” vücuda
gelmemiştir. Bu anlamda, kanonun ortodoksluk olmadan söz konusu olamayacağı
iddiasını da taşımaktadır. Anadilde gelişmemiş ve büyümemiş hiçbir yaratıcı
edebiyat, hiçbir hikâye kanon oluşturamaz. Buna olanak sağlayabilecek en önemli
aşama Âşık tarzı edebiyat ve kültür olabilecekken, bu gelenek yeterince
yayılamamış ve büyüyememiştir. Türk edebiyatında kanonun olmamasını Ortodoks
pratiklerin eksikliğinden başlayıp anadil ile ilgili sorunlar olduğu
anlaşılmaktadır. Türk edebiyatı tarihinde sıkça değişen cereyanların,
reddiyelerle dolu olmasının yanı sıra epik anlatıların efsanevi ve epik
menkıbelere göre yaygın ve güçlü olmaması da kanonun yokluğuna sebeptir.
In this study, a noncomprehensive exploration is
undertaken to elucidate the fundamental concepts of orthodoxy and canon,
crucial elements in the historiography of Turkish literature. The significance
of these concepts is duly acknowledged, particularly in the context of Turkish
cultural and Islamic history, where the notion of orthodoxy poses inherent
complexities. Throughout the article, an argument is presented that indicates a
dearth of inherited canon from the Middle Ages to the Modern periods. The study
strives to establish the thesis that Anatolian Turkish cultural and literary
history lacks the conventional perception of a "canon," thereby
challenging the prevailing assumption that orthodoxy plays a central role. This
disruption in the continuity of a "grand narrative" and the absence
of a well-defined "great tradition" are emphasized. It is further
posited that the existence of a canon hinges on the presence of orthodoxy, and
consequently, creative literature or narratives that have not matured and flourished
in the vernacular language cannot form a canon. The potential emergence of a
canon could have been facilitated by the literature and culture of the Ashik
tradition; however, it is evident that this tradition did not achieve
widespread dissemination and substantial growth. The study unveils a compelling
connection between the dearth of canon in Turkish literature and the lack of
orthodox practices and issues associated with the vernacular language. The
dynamic history of Turkish literature, characterized by various transformative
movements and rejections, further contributes to the scarcity of a concrete
canon. Moreover, the relatively limited prevalence and strength of epic
narratives in comparison to mythical and religious legends also contribute to
the absence of a canon. In summary, this study tries an insightful analysis of
the intricate interplay between orthodoxy and canon in the context of Turkish
literature. The exploration of these concepts in Turkish cultural and Islamic
history leads to thought-provoking conclusions, highlighting the challenges in
establishing a literary canon and shedding light on the diverse factors that
have influenced its formation.