HASSAS SORU YÖNTEMİ ÇAPRAZLAMA-MODELİ İLE SPORCULARIN DOPİNG PREVELANSININ TAHMİN EDİLMESİ


Creative Commons License

Görgülü R., Ahmadian R., Ercan İ.

VIII. Egzersiz Fizyolojisi Sempozyumu, İstanbul, Türkiye, 12 - 15 Mayıs 2022, ss.65-66

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: İstanbul
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.65-66
  • Bursa Uludağ Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Giriş: İnsan davranışı hakkında yapılan araştırmalarda, dini inançlar, cinsel tercihler, ilaç kullanımı veya suç kabul edilen davranışlar gibi hassas konuları içeren sorular doğrudan sorulduğunda genellikle katılımcıların ya doğru cevap vermedikleri ya da cevap vermeyi reddettikleri görülmüştür. Bu durum sosyal tercih edilebilirlik yanlılığı (social desirability bias) adı verilen bir tür ölçüm hatasına neden olmaktadır. Amaç: Hassas konu ve sorular ile ilgili yapılan araştırmalarda bu gibi hataların önüne geçebilmek için geliştirilen yöntemlerden; çaprazlama-modeli (crosswise) ile sporcuların yasaklı madde olarak bilinen ve fizyolojik açıdan sporcu sağlığını tehdit edebilen doping kullanımı için tahmin edilen prevelans değerinin (TPD) hesaplanması çalışmamızın amacını oluşturmaktadır. Yöntem: Çalışmamıza yaşları 18-23 arasında olan 356 (%69,9) ve yaşları 24 ve üzeri olan 153 (% 30,1) toplam 509 (244 kadın) lisanslı ve aktif sporcu gönüllü olarak katılmıştır. Çalışmada veri toplama aracı olarak çaprazlama modeline göre hazırlanan 20 soruluk anket ve kişisel bilgi formu kullanılmıştır. Bulgular: Çalışmaya katılan sporculara sorulan sorular arasından A= ‘’Yakın çevrenizde veya kulübünüzde yasaklı olarak nitelendirilen bir madde kullanan biri var mıdır?’’ sorusuna verilen yanıtlara göre TPD %39.60 ile tüm sorular arasında en yüksek TPD’ye sahiptir. Bu sorular cinsiyet ve yaş değişkeni ile ilişkisine bakıldığında yaşları 24 ve üzeri olan erkek sporcuların A sorusuna vermiş oldukları yanıtlara göre TPD %71.01 kadın sporcuların ise %55.19 olarak hesaplanmıştır. Tartışma ve Sonuç: Sonuç olarak son yıllarda gelişen çaprazlama-modeli ile elit seviyede sporcuların özellikle kariyerlerinin ileri dönemlerinde farklı nedenlerle doping veya uyarıcı maddelere başvurma eğiliminde oldukları görülmektedir. Doping kullanımı ile ilgili çaprazlama-modelini kullanarak yapılan ilk çalışma olan mevcut araştırma bulgularına göre tahmin edilen prevelans değerlerinin uluslararası alan yazında yapılan mevcut araştırma bulgularının %43 ortalama değerinin üzerinde olması ülkemizdeki sporcu sağlığı adına endişe verici bir durum olarak değerlendirilmektedir.