Ülkemizde yaklaşık 1.10⁶ ton KM/yıl atıksu arıtma tesislerinden kaynaklanan arıtma çamuru, çok fazla miktarda da hayvan gübresi atık olarak üretilmektedir. Arıtma tesislerinden oluşan evsel nitelikli arıtma çamurlarının Türkiye’de hala düzenli depolama alanlarında bertaraf edilmesi, işletme problemlerine yol açmaktadır. Son yıllarda arıtma çamurlarının yakılarak bertarafı da artış göstermiştir. Ancak bu yöntemler farklı çevre ortamlarının olumsuz bir şekilde etkilenmelerine neden olmaktadır. Arıtma çamurları ve hayvan gübreleri önemli miktarda organik madde ve nütrient içermeleri sebebiyle tarımda kullanılarak geri kazanımları sağlanabilir. Ancak bu atıklar patojen ve sentetik organik kirleticileri içermeleri sebebiyle tarımda kullanılmadan önce stabilize edilmeleri ve bu zararlı özelliklerinin giderilmesi gerekmektedir. Bu amaçla bu tip organik atıklara kompostlama prosesi uygulanarak zararlı özelliklerinin giderilmesi ve geri kazanılması mümkündür. Kompostlama prosesi, biyolojik parçalanabilir organik atıklardan, organik gübre elde etmek için kullanılan çevre dostu bir yöntemdir. Bu çalışmada Bursa’da faaliyet gösteren bir gıda endüstrisinden alınan arıtma çamuru ve Uludağ Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Uygulama Çiftliği’nden alınan üç farklı hayvan gübresi (domuz, at, tavuk) ile düzenleyici katkı maddesi olarak ayçiçeği sapının karıştırılarak kompostlanabilirliği incelenmiştir. Karışımlar 2:2:1 (arıtma çamuru:hayvan gübresi:ayçiçeği sapı) oranında hazırlanmış ve 30 L hacme sahip 3 reaktör (D, A ve T reaktörleri) çalıştırılmıştır. Kompostlama denemeleri boyunca sıcaklık, kuru madde, organik madde ve C/N oranı parametreleri izlenmiştir. D reaktörüne hayvan gübresi olarak domuz gübresi, A reaktörüne at gübresi ve T reaktörüne ise tavuk gübresi ilave edilmiştir. 21 günlük kompost denemeleri boyunca maksimum sıcaklık D reaktörün de 51,5°C, A reaktöründe 60,2°C ve T reaktöründe ise 62,2°C olarak ölçülmüştür. Elde edilen sonuçlar değerlendirildiğinde, tavuk gübresi ilave edilen T reaktöründe ve at gübresi eklenen A reaktöründe sıcaklık 60°C’nin üzerine çıkarak önemli oranda stabilizasyon gerçekleşmiştir. Tavuk ve at gübresinin kompostlama verimini önemli düzeyde arttırdığı tespit edilmiş ve iyi bir kompostun elde edilebilmesi için arıtma çamuruna karıştırılarak kullanımının uygun olduğu görülmüştür. Ayrıca bu çalışma ile kompost teknolojisinin, Türkiye’de bertarafı uygun koşullarda yapılamayan ve geri kazanımı çok sınırlı olan arıtma çamurları ve farklı hayvan gübrelerinin oluşturduğu çevresel riskleri en aza indirerek ve kompost ürününe dönüştürerek geri kazanım sağlayacak faydalı ve çevreci bir teknoloji olduğu söylenebilir.